Pomocne zwierzęta. Moc zooterapii
Kontakt ze zwierzętami ma dobroczynny wpływ na różne sfery ludzkiego życia. Poprawia stan fizyczny i emocjonalny, zaspokaja potrzebę afiliacji oraz pomaga rozwijać kompetencje społeczne. Szczególne korzyści przynosi osobom chorym i niepełnosprawnym. Metodą skutecznie wspomagającą leczenie i rehabilitację pacjentów jest zooterapia.
Lecznicze oddziaływanie zwierząt
Zooterapia (animaloterapia) opiera się na wielokierunkowym oddziaływaniu zwierząt na ludzi. Jej celem jest zwiększenie efektywności leczenia poprzez kontakt pacjenta ze zwierzęciem. Animaloterapia może bazować na mechanizmach: afektywnym, psychosomatycznym, psychologicznym, fizycznym, rekreacyjnym lub skojarzonym (połączenie kilku sposobów oddziaływania).
W procesie terapeutycznym istotne znaczenie ma więź emocjonalna, jaka tworzy się między człowiekiem a zwierzęciem. Zwierzęta są dla uczestników terapii źródłem stymulacji – skłaniają do aktywności i podejmowania ćwiczeń rehabilitacyjnych, zwiększają spontaniczność zachowań oraz wzmacniają ich działania. Interakcje ze zwierzętami rozwijają umiejętności społeczne i komunikacyjne, funkcje motoryczne oraz poznawcze. Podwyższają samoocenę i dają poczucie bycia potrzebnym. Wpływają również na wydzielanie hormonów – pobudzają produkcję endorfin, redukują uwalnianie kortyzolu i noradrenaliny. W efekcie – poprawiają nastrój i obniżają poziom stresu. Udział zwierząt w procesie terapeutycznym czyni go mniej stresującym i łatwiejszym do zaakceptowania. Obcowanie ze zwierzętami niesie też korzyści edukacyjne – wspomaga uczenie się i kształtuje postawy proaktywne.
Wyróżnia się trzy rodzaje zooterapii: AAA (Animal Assisted Activities), AAT (Animal Assisted Therapy) i AAE (Animal Assisted Education). Pierwsza forma polega na kontakcie fizycznym pacjenta ze zwierzęciem – dotyk ma wyzwalać pozytywne emocje. W tym celu zachęca się chorego do głaskania i przytulania zwierzęcia oraz odpoczynku w jego towarzystwie. Druga forma zooterapii jest ukierunkowana na osiągnięcie wcześniej założonego celu terapeutycznego, którym może być poprawa fizycznego, społecznego, poznawczego czy emocjonalnego funkcjonowania. Cały proces jest dokumentowany i oceniany. Trzeci rodzaj animaloterapii służy rozwijaniu funkcji poznawczych.
W zooterapii wykorzystuje się różne gatunki zwierząt. Do najpopularniejszych form leczenia i rehabilitacji z udziałem zwierząt należą: dogoterapia, hipoterapia, felinoterapia, a także delfinoterapia, onoterapia, alpakoterapia.
Dogoterapia
Ten rodzaj zooterapii polega na bezpośrednim oddziaływaniu psa na pacjenta. Wspiera leczenie osób niepełnosprawnych fizycznie, intelektualnie i emocjonalnie oraz niedostosowanych społecznie. W terapii biorą udział psy o specjalnych predyspozycjach fizycznych i psychicznych, przeszkolone przez specjalistów. Dogoterapia polecana jest osobom dotkniętym: mózgowym porażeniem dziecięcym, zespołem Downa, padaczką, autyzmem, zespołem Aspergera, przepukliną oponowo-rdzeniową, nerwicą lękową, ADHD. Terapie z udziałem psów stosuje się często u dzieci niedostosowanych społecznie czy mających problemy z nauką czytania.
Hipoterapia
To metoda rehabilitacji przez kontakt z końmi. W ramach leczenia stosuje się: fizjoterapię na koniu, psychopedagogiczną jazdę konną, terapię z koniem. Hipoterapia poprawia koordynację ruchową i równowagę, dlatego jest szczególnie wskazana przy schorzeniach neurologicznych. Stosuje się ją w: wadach postawy, stwardnieniu rozsianym, rozszczepie kręgosłupa, dystrofii mięśniowej czy chorobie Parkinsona.
Felinoterapia
Do terapii można wykorzystać również interakcje z kotami. Felinoterapia poprawia kondycję psychofizyczną, uczy samodzielności, rozwija umiejętności komunikacyjne, mobilizuje do ruchu. Zajęcia polegają na kontakcie fizycznym, pielęgnacji i karmieniu zwierzęcia oraz zabawach z nim. Stosuje się ją u: osób niepełnosprawnych umysłowo i ruchowo, dzieci z autyzmem, zespołem Aspergera, ADHD, porażeniem mózgowym, zaburzeniami lękowymi, chorych na stwardnienie rozsiane, chorobę Parkinsona, choroby reumatyczne oraz pacjentów onkologicznych. Często poddaje się jej również osoby w podeszłym wieku (powyżej 65. roku życia) wykazujące zaburzenia psychogeriatryczne.
