Popularna roślina lecznicza
Dziurawiec zwyczajny (Hypericum perforatum L.) jest byliną, należy do rodziny dziurawcowatych. W naturze występuje w Europie Środkowo-Wschodniej, Ameryce Północnej, Ameryce Południowej, Azji i północnej Afryce. W Polsce jest gatunkiem pospolitym, rosnącym na łąkach, polanach, zboczach, skrajach lasów. Ze względu na bogactwo substancji aktywnych już od wieków stosuje się go w medycynie ludowej, bo przypisuje mu się niemalże magiczne właściwości.
Ziele św. Jana
Roślina osiąga wysokość nawet 1 m, wyróżnia się silnie rozgałęzioną łodygą, owalnymi liśćmi i żółtymi kwiatami zebranymi w baldachogrona na szczytach pędów. Okres kwitnienia przypada na połowę czerwca, dlatego zyskała nazwę „ziela św. Jana”. Nazwa „dziurawiec” związana jest natomiast z występującymi na liściach prześwitującymi punkcikami, będącymi zbiornikami olejkowymi. Surowcem leczniczym są szczyty pędów, zbiera się je we wczesnym etapie kwitnienia. Suszy się je na powietrzu, w cieniu lub w suszarniach w temperaturze do 35°C. Z ziela można przygotować napary, nalewki, wywary, wyciągi.
Bogactwo substancji aktywnych
Charakterystycznymi substancjami aktywnymi dziurawca są naftodiantrony: hyperycyna, pseudohyperycyna, cyklopseudohyperycyna, protohyperycyna i protopseudohyperycyna. Drugą istotną grupę substancji stanowią pochodne floroglucynowe: hyperforyna, adhyperforyna, furohyperforyn. Dziurawiec zawiera ponadto: flawonoidy, protoantocyjanidyny, ksantony, kwasy fenolowe, garbniki katechinowe, olejek eteryczny, kwas γ-aminomasłowy.
Właściwości i zastosowanie
Dziurawiec jest rośliną o wielokierunkowym zastosowaniu medycznym. Za sprawą naftodiantronów (hyperycyny, pseudohyperycyny), flawonoidów, ksantonów i pochodnych floroglucyny wykazuje działanie przeciwdepresyjne. Substancje te hamują aktywność enzymów monoaminooksydazy (MAO) i katecholo-O-metylotransferazy (COMT), odpowiedzialnych za rozkład amin biogennych. W konsekwencji nasilają zaburzone przekaźnictwo neuronalne. Są ponadto inhibitorami wychwytu zwrotnego serotoniny, dopaminy, norepinefryny, noradrenaliny, GABA. Ziele dziurawca może pomóc złagodzić objawy PMS i nerwicy wegetatywnej. Warto stosować je w wyczerpaniu nerwowym lub zwiększonym napięciu.
Znajdująca się w dziurawcu hyperycyna jest jednym z najsilniejszych fotosyntetyzatorów. Pod wpływem światła i tlenu wytwarza aktywne rodniki tlenowe, które niszczą tkankę nowotworową. Dziurawiec stosowany jest w fotodynamicznej terapii przeciwnowotworowej.
Hyperycyna i pseudohyperycyna nadają dziurawcowi właściwości przeciwzapalne. Hamują aktywność lipooksygenazy zaangażowanej w rozwój reakcji zapalnej. Flawonoidy zawarte w zielu działają rozkurczowo na mięśnie gładkie. Stymulują wydalanie moczu i uszczelniają naczynia krwionośne. Garbniki znajdujące się w dziurawcu działają przeciwbiegunkowo i bakteriostatycznie. Dzięki hyperycynie i hyperforynie ziele ma właściwości przeciwwirusowe i przeciwbakteryjne. Dziurawiec jest zalecany osobom zmagającym się z: zapaleniem żołądka i jelit, kamicą żółciową, kamicą nerkową, chorobami wątroby, zastojami krążenia obwodowego krwi, zaburzeniami czynnościowymi przewodu pokarmowego, stanami skurczowymi żołądka i dróg żółciowych.
Olejek z dziurawca warto stosować zewnętrznie. Działa on ściągająco i przeciwzapalnie, wspomaga gojenie się ran i oparzeń, regeneruje skórę. Może być użyteczny w terapii łuszczycy i bielactwa.
Niebezpieczne interakcje
Z powodu możliwych interakcji nie należy łączyć dziurawca z innymi lekami. Stosowany łącznie z lekami przeciwdepresyjnymi może doprowadzić do wystąpienia zespołu serotoninowego. Dziurawiec zwiększa wrażliwość na światło słoneczne. Ze względu na ryzyko poparzeń podczas jego przyjmowania należy unikać ekspozycji na słońce.
