Wady i zalety
Kawa zyskała ogromną popularność na całym świecie dzięki swoim pobudzającym właściwościom. Jej regularne picie u niektórych osób może jednak wywołać skutki uboczne, warto więc zastąpić kawę energetyzującymi ziołami. Wpływają one dobroczynnie na samopoczucie fizyczne i psychiczne, dostarczają organizmowi dodatkowych substancji prozdrowotnych, a ponadto działają łagodniej niż kawa i rzadziej od niej wywołują reakcje niepożądane.
Pobudzająca moc kawy
Główną substancją czynną kawy, odpowiedzialną za jej energetyzujące działanie, jest kofeina. Należy ona do związków psychoaktywnych o działaniu stymulującym. Pobudza ośrodkowy układ nerwowy i wpływa pozytywnie na pracę mózgu. Redukuje zmęczenie, zmniejsza senność, poprawia czujność, koncentrację, uwagę, nastrój, koordynację ruchową, skraca czas reakcji na bodźce. Dodatkowo powoduje przyspieszenie akcji serca, niewielki wzrost ciśnienia krwi, zwiększa wydzielanie neuroprzekaźników (noradrenaliny, dopaminy) i soku żołądkowego.
Negatywne działanie kofeiny
Przyjmowana w dużych dawkach (300–600 mg na dobę) kofeina może wpływać negatywnie na samopoczucie – wzmagać niepokój, wywoływać problemy z zasypianiem, powodować napięcie nerwowe. Picie znacznych ilości kawy nie jest zalecane dzieciom, seniorom (powyżej 65. roku życia), kobietom ciężarnym i karmiącym, osobom cierpiącym na zaburzenia lękowe, bezsenność, choroby układu krążenia, pokarmowego (m.in. refluks), osteoporozę. W przypadku przeciwwskazań do spożywania kawy można ją zastąpić pobudzającymi naparami roślinnymi.
Energetyzujące rośliny
Do najpopularniejszych zamienników kawy należą:
- Miłorząb dwuklapowy (Ginkgo bioloba) – w stanie naturalnym występuje na terenie Chin, a surowcem leczniczym jest ekstrakt z jego liści. Jego działanie warunkują flawonoidy, terpeny, proantocyjanidyny. Ginkgo biloba usprawnia krążenie mózgowe, optymalizuje wykorzystanie tlenu i glukozy przez komórki, pobudza wydzielanie dopaminy i adrenaliny. Działa neuroprotekcyjnie i przeciwutleniająco. Znajduje zastosowanie jako środek wspomagający pamięć. Sprawdza się także przy demencji, bólach głowy czy chorobie Alzheimera.
- Żeń-szeń właściwy (Panax ginseng) – obszar jego naturalnego występowania obejmuje Półwysep Koreański, północno-wschodnie Chiny, Japonię i północno-wschodnią Syberię. W medycynie wykorzystuje się korzeń żeń-szenia. Stosuje się go jako środek wzmacniający w okresie intensywnego wysiłku fizycznego i psychicznego. Żeń-szeń ma właściwości adaptogenne (zwiększa odporność na stres) i immunomodulujące. Zawiera saponiny (ginsenozydy) stymulujące układ nerwowy, poprawiające pamięć i koncentrację, zwiększające wydolność fizyczną.
- Różeniec górski (Rhodiola rosea) – rośnie w Ameryce Północnej, Europie, Azji oraz na Grenlandii. Jego korzenie i kłącza zawierają glikozydy fenolowe o działaniu adaptogennym i biostymulującym. Rożeniec górski zwiększa odporność na niekorzystne czynniki środowiskowe, redukuje stres, wspomaga sprawność fizyczną, chroni tkanki przed niedotlenieniem i wolnymi rodnikami. Jest przydany w okresie przemęczania fizycznego lub psychicznego.
- Cytryniec chiński (Schisandra chinensis) – występuje na terenie Chin, Japonii i Korei, lecznicze właściwości mają nasiona i owoce tej rośliny, zawierające lignany. Cytryniec chiński zaliczany jest do adaptogenów i działa podobnie jak żeń-szeń: poprawia funkcje kognitywne i usprawnia krążenie. Polecany jest w stanach wyczerpania fizycznego i psychicznego.
- Yerba mate, czyli ostrokrzew paragwajski (Ilex paraguariensis) – w stanie dzikim rośnie w Ameryce Łacińskiej (Brazylii, Argentynie, Paragwaju, Urugwaju). Do celów spożywczych wykorzystywane są liście, z których można przygotować napar. Yerba mate, podobnie jak kawa, zawiera kofeinę, a także: teobrominę, teofilinę oraz witaminy z grupy B. Napar zmniejsza uczucie zmęczenia, poprawia metabolizm, rozszerza naczynia krwionośne, usprawnia procesy umysłowe.
- Maca (Lepidium meyenii, Lepidium peruvianum) – pochodzi z Peru. W fitoterapii stosuje się jej korzeń, który zwiększa wytrzymałość, wydolność fizyczną oraz psychiczną, dodaje energii i łagodzi stres. Znajdują się w nim m.in. flawonoidy, antocyjany, garbniki, saponiny, alkaloidy. Można wykorzystać go również jako afrodyzjak.
Pobudzające właściwości ma również wiele pospolitych roślin przyprawowych, takich jak: arcydzięgiel litwor, macierzanka, kardamon, rozmaryn, bazylia, tymianek, ziele angielskie.
