Smakowite warzywo o leczniczej mocy
Topinambur nazywany słonecznikiem bulwiastym jest polecany przy diecie cukrzycowej i przeciwmiażdżycowej oraz osobom chorym na fenyloketonurię.
Topinambur
Topinambur (Helianthus tuberosus L.) nazywany jest też słonecznikiem bulwiastym, należy do rodziny astrowatych (Asteraceae). Pierwotnie był uprawiany przez Indian, dla których stanowił cenne źródło pożywienia. Obecnie używany jest w kuchni do przygotowywania potraw oraz w przemyśle i rolnictwie. Może być również stosowany jako żywność funkcjonalna – wspomagająca profilaktykę i leczenie niektórych chorób.
Pochodzenie i wygląd
Słonecznik bulwiasty pochodzi z Ameryki Północnej, a do Europy i Azji trafił za sprawą kolonistów. W Polsce uprawiany jest głównie amatorsko. Do odmian uprawianych na terenie naszego kraju należą: Albik (o białych, maczugowatych bulwach) i Rubin (o nieregularnych, fioletowych bulwach). Pod względem morfologicznym część nadziemna przypomina inne gatunki słoneczników – osiąga wysokość od 2 do 4 m, kwitnie od września do października, wytwarza wtedy żółte kwiaty zebrane w koszyczki. Częścią podziemną są rozłogi, na których końcach wykształcają się bulwy. Rozmnaża się w sposób wegetatywny. Jest odporny na niskie temperatury i może zimować w glebie.
Wartość odżywcza i substancje prozdrowotne
Topinambur jest bogatym źródłem węglowodanów, ich zawartość w bulwach wynosi aż 13-23%. Najważniejszym z nich jest inulina – obniża ona wartość energetyczną pożywienia, zmniejsza poposiłkowy poziom cukru, reguluje pasaż jelitowy, stymuluje rozwój mikroflory jelitowej. Roślina jest zasobna w: krzemionkę, potas, wapń, magnez, mangan, żelazo oraz witaminy: C, B1, A. Znajdują się w nim również związki fenolowe – o właściwościach przeciwutleniających – i seskwiterpeny laktonowe – o aktywności przeciwnowotworowej.
W sztuce kulinarnej
Bulwy mają delikatny, słodkawy, orzechowy smak, można je jeść zarówno na surowo, jak i po obróbce termicznej. Nadają się do gotowania, pieczenia, smażenia i blanszowania. Można je zapiekać z serem lub marynować z dodatkiem czosnku i cebuli. Warto użyć go do przygotowania frytek, zup czy surówek. Pieczony może stanowić substytut kawy.
Zastosowanie lecznicze
Topinambur stabilizuje poziom cukru we krwi, zmniejsza insulinooporność, obniża poziom cholesterolu i reguluje ciśnienie. Znajduje zastosowanie w diecie cukrzycowej i przeciwmiażdżycowej. Nie zawiera fenyloalaniny ani tyrozyny, dlatego mogą go jeść osoby cierpiące na fenyloketonurię.
Topinambur ogranicza produkcję szkodliwych metabolitów i wspomaga detoksykację. Jego spożywanie ma pozytywny wpływ na wchłanianie niektórych składników mineralnych, np.: wapnia, magnezu i żelaza, dlatego może być pomocny m.in. w profilaktyce osteoporozy. Dzięki dużej zawartości błonnika przyspiesza odczuwanie sytości i ułatwia odchudzanie. Zawarta w bulwach inulina pomaga odbudować mikroflorę jelitową po antybiotykoterapii. Inne substancje natomiast poprawiają perystaltykę jelit, ograniczają zaparcia i biegunki, zwiększają odporność na infekcje bakteryjne i wirusowe, ograniczają stres, wspomagają koncentrację. Sok z bulw jest stosowany w terapii łuszczycy, oparzeń, owrzodzeń, chorób zapalnych przewodu pokarmowego.
Bibliografia
Mystkowska I., Zarzecka K., Wartość odżywcza i prozdrowotna słonecznika bulwiastego (Helianthus tuberosus L.), Postępy Fitoterapii 2013, nr 2, s. 123–126.
Sawicka B., Bienia B., Krochmal-Marczak B., Prozdrowotne znaczenie słonecznika bulwiastego (Helianthus tuberosus L.)., Materiały naukowe z I Międzynarodowej Konferencji „Ziołolecznictwo, biokosmetyki i żywność funkcjonalna”, Krosno 2013, s. 363–380.
Świetlikowska K. (red.), Surowce spożywcze pochodzenia roślinnego, Warszawa 2008, s. 201.
Lutomski J., Topinulin – pogoda dla zdrowia, Postępy Fitoterapii 2001, nr 1, s. 30–31.
W tej samej kategorii
Posty powiązane tagami