Lecznicza moc niepozornej rośliny
Szczaw (Rumex L.) to rośliny zaliczane do rodziny rdestowatych, jest ich ponad 200 gatunków, z czego 25 – w Polsce. Dla charakterystycznego kwaśnego smaku jest często używany w kuchni jako jarzyna oraz składnik zup i sosów. Od starożytności uznawany jest za cenną roślinę leczniczą, wspomagającą terapię m.in. chorób przewodu pokarmowego i skóry.
Właściwości prozdrowotne
Za lecznicze właściwości szczawiu odpowiadają przede wszystkim znajdujące się w nim antrachinony, garbniki i inne związki polifenolowe. Dzięki dużej zawartości garbników szczawie działają ściągająco na błonę śluzową jelita grubego, przez co hamują biegunki. Mają również właściwości przeciwzapalne i przeciwdrobnoustrojowe. Zawarte w nich związki fenolowe wykazują aktywność przeciwutleniającą i przeciwbakteryjną (m.in. wobec bakterii Chlamydia pneumoniae). W szczawiu zwyczajnym, tępolistnym i kędzierzawym stwierdzono ponadto obecność pochodnych antracenu (nepodyny, emodyny, chryzofanolu, fiscjonu) – wykazujących działanie przeciwgrzybicze, w lancetowatym natomiast – kompleks białko-żelazo pomagające podwyższyć poziom erytrocytów i hemoglobiny. Za sprawą polisacharydów i leukoantocyjanidyn szczawie mają także właściwości przeciwnowotworowe. Rośliny te mogą być źródłem witaminy C, β-karotenu, żelaza, wapnia, fosforu, sodu, cynku, manganu.
Zastosowanie lecznicze
Liście szczawiu zwyczajnego, surowe lub gotowane, mogą wspomóc terapię chorób wątroby, kamicy żółciowej i przewlekłych zaparć; mogą być również naturalnym środkiem moczopędnym, a stosowane zewnętrznie łagodzą stłuczenia i obrzęki.
Wyciągi ze szczawiu lancetowatego, ze względu na właściwości przeciwanemiczne, są szczególnie polecane w: niedokrwistości z niedoboru żelaza, znacznej utracie krwi, np. w wyniku krwawień wewnętrznych, obfitych miesiączek, i rekonwalescencji po zabiegach operacyjnych. Odwary mogą być natomiast używane przy owrzodzeniach i oparzeniach skóry.
Szerokie zastosowanie znajdują surowce ze szczawiu kędzierzawego. Jego korzenie są pomocne w leczeniu chorób reumatycznych, problemach trawiennych i w krwawieniach. Szczaw kędzierzawy ogranicza również wyniszczenie organizmu powodowane chorobą nowotworową. Oprócz tego działa przeciwkaszlowo, dlatego przydaje się w nieżycie gardła i krtani oraz zapaleniu oskrzeli.
Wyciąg ze szczawiu żółtego chroni błonę śluzową żołądka i hamuje powstawanie wrzodów. Ziele pozytywnie oddziałuje na pamięć i procesy umysłowe, dlatego może być przydatne w profilaktyce i leczeniu demencji starczej.
Środki ostrożności
Choć szczaw ma wiele pozytywnych właściwości, należy przyjmować go z ostrożnością. Znajdujące się w nim szczawiany i kwas szczawiowy wiążą wapń, przez co mogą powodować zaburzenia równowagi mineralnej organizmu. Powstające szczawiany wapnia mogą tworzyć kamienie nerkowe. Szczaw stosowany w nadmiarze u niektórych osób może też wywołać zatrucie, objawiające się osłabieniem akcji serca. Szczególne zagrożenie stanowi dla dzieci i osób powyżej 55. roku życia. Jego spożywanie odradza się pacjentom zmagającym się z chorobami nerek, osteoporozą, reumatyzmem, chorobami pęcherzyka żółciowego. Aby zmniejszyć ryzyko niedoborów wapnia, szczaw najlepiej gotować z mlekiem, kefirem lub śmietanką.
