Toksemia
Tym terminem określa się krążenie we krwi toksyn bakteryjnych, czasami zwierzęcych (np. jad żmii) lub roślinnych wywołujących zatrucie organizmu. Toksyna znajdująca się w układzie krwionośnym może docierać do odległych narządów i uszkadzać je. Leczenie toksemii polega na podaniu immunoglobulin neutralizujących substancję oraz leczeniu objawowym i podtrzymywaniu funkcji życiowych, póki organizm sam nie pozbędzie się toksycznych związków.
Jad kiełbasiany
Toksyna wytwarzana przez Clostridium botulinum jest najniebezpieczniejszą substancją, jaką zna człowiek. Dawka śmiertelna podawana dożylnie wynosi około 2 ng na kilogram masy ciała. Substancja ta trwale łączy się z płytką nerwowo-mięśniową i wywołuje porażenie mięśnia. Jeżeli zostaną porażone mięśnie oddechowe lub mięsień sercowy, to skutkiem może być zgon. Zatrucie objawia się nudnościami, zaparciem, bólem brzucha oraz osłabieniem lub porażeniem mięśni. Najczęstszym źródłem zakażenia jest przeterminowana lub źle przechowywana żywność lub konserwy. W razie zatrucia podaje się antytoksynę – surowicę końską zawierającą przeciwciała neutralizujące jad kiełbasiany. Leczenie wspomaga się odpowiednim nawodnieniem organizmu oraz mechaniczną wentylacją, jeżeli pacjent tego potrzebuje.
Błonica
Kolejną ważną i niebezpieczną substancją prowadzącą do toksemii jest toksyna błonicza wytwarzana przez Corynebacterium diphteriae. Po ekspozycji bakterie wnikają przez nos lub jamę ustną i kolonizują błonę śluzową górnych dróg oddechowych. Tam wytwarza toksynę, która trafia do krwi i kieruje się do serca oraz układu nerwowego. Konsekwencją ich uszkodzenia mogą być: zaburzenia widzenia, porażenie nerwów obwodowych, zapalenie mięśnia sercowego, a nawet niewydolność oddechowa czy krążeniowa prowadząca do śmierci. Leczenie polega na podaniu antytoksyny i odpowiednich antybiotyków uniemożliwiających namnażanie się bakterii. Aby zapobiec zakażeniu pałeczką błonicy, należy zaszczepić się przeciwko temu drobnoustrojowi – w Polsce to szczepienie jest obowiązkowe.
Tężec
Laseczki Clostridium tetani są kolejnymi bakteriami wytwarzającymi silną neurotoksynę. Przechodzi ona przez barierę krew–mózg i trafia do ośrodkowego układu nerwowego, gdzie znosi działanie hamujących neuroprzekaźników, przez co prowadzi do porażenia spastycznego, czyli kurczowego. Charakterystyczne jest ułożenie opistotonus, czyli łukowate wyprężenie ciała w stronę grzbietową ze zgięciem kończyn górnych i wyprostowaniem kończyn dolnych. Najczęstszą przyczyną zgonu spowodowaną przez C. tetani są arytmia i nagłe zatrzymanie krążenia. Do zakażenia zazwyczaj dochodzi przez zanieczyszczoną ranę skóry, np. podczas pracy z ziemią. Leczenie, jak we wcześniejszych przykładach – podanie ludzkiej antytoksyny tężcowej i wspomaganie leczenia antybiotykami oraz stabilizacja stanu klinicznego pacjenta.
Podsumowanie
Toksemia to stan, w którym toksyczne substancje wytwarzane przez bakterie lub rzadziej zwierzęta oraz rośliny występują we krwi człowieka. Mogą być one bardzo niebezpieczne dla zdrowia, ponieważ mogą uszkadzać narządy niezbędne do życia. Leczenie polega głównie na podaniu surowicy z przeciwciałami neutralizującymi niebezpieczną substancję oraz na wspomaganiu leczenia, np. antybiotykami.
