Żeń-szeń amerykański, czyli pięciolistny (Panax quinquefolius) jest jednym z wielu gatunków żeń-szenia. Występuje w Ameryce Północnej, na leśnych terenach górskich. Bylinę tę można znaleźć przede wszystkim w uprawach. Wymaga przepuszczalnej żyznej gleby o lekko kwaśnym odczynie. Nie może być narażona na nadmierną wilgoć ani zbytnie nasłonecznienie (stosuje się specjalne siatki zacieniające), jest jednak gatunkiem łatwiejszym w uprawie i mniej wymagającym niż żeń-szeń czerwony czy chiński.
Ponad 20 gatunków
Znane są różne odmiany, m.in.: żeń-szeń czerwony, inaczej koreański (Korean Panax Ginseng); żeń-szeń chiński (Panax ginseng) czyli właściwy; żeń-szeń japoński (Panax japonicum) oraz żeń-szeń syberyjski (Eleutherococcus senticosus).
Rdzenni Amerykanie od tysięcy lat stosowali korzenie tej rośliny jako lek: od bólu głowy, przeciwgorączkowy, na poprawę trawienia oraz przeciw bezpłodności. Dziś znanych jest o wiele więcej właściwości:
1. Może być pomocna przy braku koncentracji i kłopotach z pamięcią, przy zmęczeniu (fizycznym i psychicznym), do rozładowania stresu.
2. Obniża poziom cukru i złego cholesterolu (LDL) we krwi, podnosząc jednocześnie poziom dobrego cholesterolu (HDL), a tym samym zapobiega miażdżycy, atakom i zawałom serca oraz chorobie wieńcowej.
3. Przyspiesza regenerację wątroby oraz zwiększa ilość leukocytów unieszkodliwiających groźne wirusy i bakterie, co ma istotny wpływ na odporność organizmu.
4. Pomaga przy leczeniu bezpłodności obu płci, zwiększając ilość plemników, pomagając przy braku menstruacji oraz przy niedoczynności jajników.
5. Ma silne właściwości przeciwutleniające, czyli zwalcza groźne dla zdrowia wolne rodniki, przyspieszające starzenie się i degradację komórek, co może skutkować stanami zapalnymi tkanek i organów – to istotny czynnik profilaktyki antyrakowej, ponieważ stany zapalne są często początkiem choroby nowotworowej.
Specjalne składniki odżywcze
Za prozdrowotne właściwości żeń-szenia odpowiada wiele zawartych w korzeniu chemicznych związków aktywnych, różniących się od tych u pozostałych gatunków. Nadal jednak najistotniejszą rolę odgrywają ginsenozydy (saponiny żeń-szeniowie) oraz glikany polisacharydowe. To dzięki nim roślina jest znana jako panaceum na tyle dolegliwości.
Ginsenozydy należą do tzw. saponin triterpenowych. Odpowiadają one m.in. za lepsze dotlenienie organizmu, ponieważ ułatwiają hemoglobinie wiązanie cząsteczek tlenu i transportowanie ich do wszystkich tkanek i organów. Wyraźnie zwiększa to ilość otrzymywanej energii, co z kolei wpływa na poprawę wydolności fizycznej i umysłowej. Kolejną ważną cechą ginsenozydów jest wspomaganie odporności przez mobilizowanie układu immunologicznego do coraz większej produkcji leukocytów (białych krwinek) gotowych do unieszkodliwiania groźnych dla zdrowia wirusów, bakterii, grzybów i toksyn. Dzięki temu organizm lepiej radzi sobie z infekcjami, a rekonwalescencja po chorobie przebiega znacznie szybciej. Ginsenozydy są również silnymi antyutleniaczami, czyli wyłapują i neutralizują wolne rodniki, których nadmiar przyspiesza starzenie i niszczenie komórek. Nadmierny przyrost wolnych rodników może stać się przyczyną problemów neurologicznych (osłabienie pamięci, koncentracji, demencja, choroba Parkinsona, choroba Alzheimera), miażdżycy, cukrzycy oraz wielu stanów zapalnych prowadzących nawet do rozwoju choroby nowotworowej.
Żeń-szeń amerykański zawiera także węglowodany, cholinę, wiele związków aromatycznych, ważne witaminy (z grupy B: witaminy B1, B2, B5(kwas pantotenowy), B6, biotyna (B7, H), kwas foliowy (B11), B12, a także witaminy C, E i PP, składniki mineralne (głównie żelazo, magnez, fosfor, potas) i pierwiastki śladowe (mangan, miedź, kobalt, azot) oraz związki azotowe i peptydoglikany.
Podobieństwa i różnice
Mimo że żeń-szeń amerykański obfituje niemal w te same substancje aktywne co żeń-szeń koreański, wykazujące porównywalne korzyści dla zdrowia, to bardzo ważna jest różnica między tymi dwoma gatunkami. Korean Panax Ginseng ma działanie silnie rozgrzewające, przez co pobudza, podnosi ciśnienie krwi i wzmacnia organizm, dodając energii i sił witalnych. Zajdzie też zastosowanie w rekonwalescencji po przebytej chorobie (w celu wzmocnienia odporności) i u osób mających zimne dłonie i mało energii na co dzień. Panax quinquefolius natomiast działa przeciwnie – chłodząco i uspokajająco: obniża ciśnienie krwi, powinny więc po niego sięgnąć osoby z natury aktywne i pełne energii. Przy stanach gorączkowych natomiast i udarach słonecznych – działa bardziej łagodząco, wzmacnia płuca.
