Żeń-szeń koreański – prastary lek dotleniający umysł i serce

Żeń-szeń czerwony, czyli koreański (Korean Panax Ginseng), jest odmianą byliny z rodziny roślin o zdrewniałych łodygach. Nazywany jest również ginsengiem lub wszechlekiem. Rośnie w krajach azjatyckich: Chinach, Japonii, we wschodniej części Rosji i na północy Półwyspu Koreańskiego; jego naturalne środowisko to leśne tereny górskie. Obecnie jest na liście gatunków zagrożonych, pozyskuje się go przede wszystkim z upraw. Jest dosyć wymagający, preferuje glebę przepuszczalną żyzną, o lekko kwaśnym odczynie, nie wytrzymuje nadmiaru wilgoci ani bezpośredniego nasłonecznienia (musi być sztucznie zacieniany).

Oprócz Korean Panax Ginseng znane są też: żeń-szeń chiński (Panax ginseng), tzw. właściwy, żeń-szeń japoński (Panax japonicum), żeń-szeń amerykański (Panax quinquefolius) oraz żeń-szeń syberyjski (Eleutherococcus senticosus).

Korzenie cenione od tysięcy lat

W tradycyjnej medycynie Dalekiego Wschodu używano żeń-szenia już ponad 4000 lat temu. Ceniono go jako zioło poprawiające pamięć i koncentrację, mające zbawienny wpływ na serce oraz jako lek na problemy z potencją. W celach leczniczych były stosowane i są stosowane do dziś korzenie.

Ciekawostka!

Ginseng mógł być używany tylko w miesiącach zimowych, ze względu na silnie rozgrzewające i pobudzające działanie rośliny.

Kilkaset substancji aktywnych

We wszechleku znajdziemy ponad 200 związków uzupełniających się nawzajem i trudnych do znalezienia gdziekolwiek indziej. Na szczególną uwagę zasługują ginsenozydy – substancje z grupy saponin triterpenowych, które mają szczególną właściwość zwiększania zdolności hemoglobiny do wiązania tlenu. Wpływa to bezpośrednio na lepsze dotlenienie wszystkich tkanek i organów. Dzięki temu zwiększa się wydolność fizyczna i umysłowa, a organizm otrzymuje więcej energii. Ginsenozydy pobudzają także układ immunologiczny, co sprawia, że organizm staje się bardziej odporny na ataki wirusów, bakterii i grzybów oraz szybciej powraca do zdrowia po infekcjach. Związki te są ponadto silnymi przeciwutleniaczami – neutralizują groźne dla organizmu wolne rodniki, których nadmiar uszkadza komórki, powodując ich przedwczesne starzenie się. Degradacyjne działanie wolnych rodników może być przyczyną wielu dolegliwości neurologicznych (problemy z pamięcią i koncentracją, choroba Alzheimera, choroba Parkinsona, demencja) wynikających bezpośrednio z niszczenia komórek i połączeń nerwowych. Ponadto nadmiar wolnych rodników jest też odpowiedzialny za rozwój miażdżycy, cukrzycy oraz wielu stanów zapalnych często prowadzących do nowotworów. Żeń-szeń zawiera także węglowodany, cholinę, wiele związków aromatycznych, ważne witaminy, składniki mineralne i pierwiastki śladowe oraz związki azotowe i peptydoglikany.

Korzyści z stosowania

Dobroczynny wpływ ginsenga na zdrowie widać we wszystkich praktycznie układach i organach, ponieważ roślina ma szerokie spektrum działania.

1. Układ nerwowy
Żeń-szeń czerwony znany jest ze swoich zdolności do redukowania takich problemów neurologicznych, jak: stres, zmęczenie (zarówno fizyczne, jak i psychiczne), problemy z koncentracją i pamięcią, zmęczenie intelektualne i trudności w skupieniu się, problemy w skutecznym uczeniu się, obniżenie sprawności umysłowej. Leczenie tych dolegliwości możliwe jest dzięki pobudzaniu gruczołów nadnerczy, podwzgórza i przysadki mózgowej do produkcji m.in. endorfin, pozytywnie wpływających na odporność psychiczną, na czynniki wywołujące stres i zmęczenie umysłowe.
Ponadto stymuluje mózg i rdzeń kręgowy do większej aktywności. Dzięki temu wysyłanych jest więcej impulsów pobudzających m.in. mięśnie, co znacząco wpływa na zmniejszenie zmęczenia fizycznego.

Warto wspomnieć o jego zdolności do wspomagania prawidłowego działania czynnika wzrostu nerwowego – peptydu odpowiedzialnego za pobudzanie namnażania, podziałów i wzrostu wielu ważnych komórek. To działanie ma istotny wpływ na prawidłowe ich funkcjonowanie i – w połączeniu ze zdolnością do neutralizowania wolnych rodników – spowalnia procesy starzenia się organizmu. Poziom czynnika wzrostu nerwowego zwykle spada z wiekiem, żeń-szeń jest więc rośliną zalecaną osobom starszym.

2. Układ krwionośny
Ginseng działa silnie kardioprotekcyjnie, m.in. dzięki zdolności obniżania poziomu złego cholesterolu (LDL) we krwi, a podwyższania poziomu dobrego cholesterolu (HDL). Ma to bezpośredni wpływ na zapobieganie osadzaniu się cholesterolu LDL na ściankach tętnic w postaci tzw. blaszek miażdżycowych tworzących złogi zwężające i usztywniające naczynia krwionośne. Jednocześnie wykazano, iż związki bioaktywne zawarte w roślinie: gilgany, adenozyna, kwas karboksylowy i peptydy, redukują ilość trójglicerydów, kwasów tłuszczowych i cukru w surowicy, co przemawia za jej stosowaniem przez chorych na cukrzycę. Żeń-szeń przeciwdziała zlepianiu się płytek krwi, co zapobiega powstawaniu groźnych zatorów w naczyniach krwionośnych, mogących stać się przyczyną wielu problemów kardiologicznych: miażdżycy, nadciśnienia, ataków i zawałów serca, choroby wieńcowej oraz nabytych wad serca (m.in. zwężenia oraz niedomykalności zastawek, czy dysfunkcji mięśni brodawkowatych lewej komory serca), będących wynikiem stanów zapalnych, nadciśnienia i powikłań po infekcjach bakteryjnych.

Wspomniana już zdolność ginsenoidów do zwiększania stopnia wiązania tlenu przez cząsteczki hemoglobiny sprawia, że organy i tkanki, w tym m.in. mięśnie, są lepiej dotlenione. Obniża to poziom produkowanego podczas wysiłku fizycznego kwasu mlekowego. Powstaje on we krwi, gdy ilość tlenu potrzebna komórkom jest zbyt mała, co powoduje bóle mięśniowe, zwane zakwasami. Żeń-szeń polecany jest więc sportowcom oraz osobom intensywnie trenującym i ciężko pracującym fizycznie.

3. Układ rozrodczy
Żeń-szeń czerwony znany jest jako środek pomocny przy zaburzeniach erekcji. Możliwe jest to dzięki ginsenoidom, które pobudzają układ nerwowy do produkcji większej ilości tlenku azotu odpowiadającego za rozluźnianie mięśni gładkich i rozszerzanie naczyń krwionośnych, przez co zwiększa się napływ krwi do penisa. Co ciekawe, właściwości te posiada tylko żeń-szeń czerwony, czyli koreański. Oprócz pozytywnego wpływu erekcję zwiększa ilość plemników w nasieniu i jest pomocny przy leczeniu atrofii (zaniku) jąder i ich niedoczynności. U kobiet natomiast stosuje się go przy braku menstruacji, niedoczynności i atrofii jajników. Ginsenoidy mają także właściwości podobne do estrogenów: przez oddziaływanie na nabłonek pochwy zapobiegają wielu zmianom związanym z menopauzą, dlatego łagodzą jej objawy. U obu płci natomiast wpływają na wzrost libido, stąd od dawna używana jest jako skuteczny afrodyzjak.

4. Układ pokarmowy
Szczególnie ważny jest wpływ żeń-szenia na wątrobę. Zwiększa on dynamikę makrofagów – komórek Kupffera odpowiedzialnych za skuteczne usuwanie toksyn z krwiobiegu. Zapobiega odkładaniu się tłuszczu w wątrobie i zwiększa intensywność produkcji białek w tym narządzie, co jest szczególnie ważne u osób starszych, u których proces ten jest znacznie ograniczony.

5. Układ odpornościowy
Makrofagi we krwi jako białe krwinki (leukocyty) są elementami układu fagocytarnego. Tworzące go komórki powstają z komórek macierzystych szpiku kostnego i są ściśle związane z układem odpornościowym. Leukocyty pełnią rolę filtra krwi i limfy, gdyż wyłapują i unieszkodliwiają groźne dla zdrowia wirusy, bakterie i toksyczne produkty przemiany materii. Żeń-szeń wyraźnie zwiększa ilość i aktywność białych krwinek, dzięki czemu znany jest z dobroczynnego wpływu na odporność, co jest szczególnie ważne dla organizmu po przebyciu chorób, po zabiegach chirurgicznych, a także ważne dla ludzi starszych, u których spadek odporności spowodowany jest starzeniem się organizmu.

Odpowiednia dawka, skutki uboczne i przeciwwskazania

Zalecana dzienna dawka nieprzetworzonego, wysuszonego żeń-szenia koreańskiego (w zależności od stopnia nasilenia dolegliwości, które ma wyleczyć) to 500–2000 mg, przyjmowana rano, nie dłużej niż przez 2 miesiące. Przekroczenie tej dawki lub niepotrzebne wydłużenie kuracji (bez zrobienia zalecanej przerwy w stosowaniu preparatów z tego korzenia) może wywołać biegunkę, wymioty, bezsenność, bóle głowy, nadciśnienie oraz zmiany skórne.

Zażywanie żeń-szenia czerwonego całkowicie odradza się w przypadku występowania takich dolegliwości, jak: nadciśnienie (ginseng go podnosi), zaburzenia krzepnięcia krwi i hemofilia (w związku z przeciwzakrzepowym działaniem), hipoglikemia, czyli zbyt niski poziom glukozy we krwi (związki bioaktywne mają zdolność do obniżania tego poziomu), gorączka czy trudności w zasypianiu. Nie należy stosować wszechleku u dzieci i kobiet w ciąży, a podczas jego przyjmowania zaleca się ograniczenie picia kawy.