Melatonina i jej działanie na organizm
Melatonina to hormon wydzielany przez szyszynkę, jeden z gruczołów endokrynnych leżących w mózgowiu. Uwalnianie melatoniny, nazywanej potocznie hormonem snu, pokrywa się z niskim stężeniem światła: rozpoczyna się około 24:00 i trwa do 3:00 – światło dzienne hamuje proces uwalniania hormonu. Jej główną funkcją jest regulowanie dobowego rytmu snu i czuwania jednak badania sugerują również jej wpływ na m.in. układ odpornościowy czy sercowo-naczyniowy.
Wpływ na układ sercowo-naczyniowy
Fizjologicznie w nocy wartość ciśnienia tętniczego jest niższa niż wartość ciśnienia za dnia. Często jednak u pacjentów cierpiących na przewlekłe choroby sercowe jak: nadciśnienie tętnicze, niewydolność serca czy obturacyjny bezdech, nie dochodzi do obniżenia ciśnienia w nocy, a nawet może ono wzrastać. Podczas badań zauważono, że brak obniżenia koreluje z niższym stężeniem melatoniny we krwi. Ta obserwacja pozwoliła na spekulacje na temat funkcji hormonu. Podejrzewa się, że melatonina obniża ciśnienie przez rozszerzanie naczyń, działając lokalnie na receptory w naczyniach, ale również hamując ośrodkowo współczulny układ nerwowy, który zwęża naczynia i w ten sposób podnosi ciśnienie. Niestety naukowcy nie są zgodni co do drugiego mechanizmu. Niektórzy z nich uważają, że melatonina zmniejsza aktywność współczulną mózgu, a inni – że nie ma ona na to wpływu.
Wpływ na układ immunologiczny
Choć mechanizm działania hormonu na układ odpornościowy nie jest jasny, to wiadomo, że melatonina pobudza procesy immunologiczne, zwłaszcza w stanie jego upośledzenia, wynikającego np. z: przewlekłego stresu, zaawansowanego wieku czy przyjmowanych leków immunosupresyjnych. Badano nawet jej zastosowanie w zarażeniach wirusem HIV, nie uzyskano jednak zadowalających wyników uzasadniających wprowadzenie jej do terapii lekowej. Dowiedziono natomiast, że zwiększa ona syntezę interleukin prozapalnych (białek sygnalizujących układu immunologicznego), takich jak IL-6 i IFN-γ, i że hamuje apoptozę (zaprogramowaną śmierć) komórek układu odpornościowego.
Zastosowanie
Pomimo licznych badań nad melatoniną i jej zastosowaniami (m.in.: antykoncepcja, zapobieganie procesom starzenia, leczenie depresji czy zakażenia HIV) stosowana jest tylko jako środek ułatwiający zasypianie lub zapobiegający objawom nagłej zmiany strefy czasowej (jet lag syndrom).
Uwaga!
Osoby z chorobami autoimmunologicznymi, chorobami wątroby i ciężarne nie mogą jej zażywać. Jest to środek ułatwiający zasypianie, dlatego nie należy prowadzić pojazdów mechanicznych ani wykonywać czynności wymagających koncentracji, będąc pod jej wpływem.
Podsumowanie
Melatonina nazywana jest hormonem snu, odpowiada za regulację cyklu dobowego i zegara biologicznego. Wpływa na nocne obniżenie ciśnienia tętniczego oraz stymuluje układ odpornościowy, zwłaszcza w czasie jego upośledzenia. Jej główne zastosowanie to leczenie bezsenności i zespołu nagłej zmiany strefy czasowej.
