Układ hormonalny
Jest to zespół gruczołów wytwarzających hormony, które za pośrednictwem układu nerwowego i odpornościowego regulują pracę wielu narządów. Hormony wydzielane są głównie do krwi, z którą docierają do wszystkich komórek organizmu. Mogą przyłączyć się jednak tylko do tych komórek, na które mają zadziałać – są na nich specyficzne receptory. Układ dokrewny (inna nazwa hormonalnego) składa się z: przysadki mózgowej, tarczycy i przytarczyc, trzustki, nadnerczy oraz jajników u kobiet i jąder u mężczyzn.
Tarczyca i przytarczyce
Tarczyca to narząd leżący na krtani, składający się z dwóch płatów i cieśni, która je łączy. Jest to niezwykle ważny organ, ponieważ hormony, które wydziela, odpowiadają za większość procesów metabolicznych organizmu. Trójjodotyronina i tyroksyna, czyli hormony tarczycy, odpowiedzialne są za regulację temperatury ciała, wpływają na kondycję włosów, skóry i przemianę materii. W życiu prenatalnym stymulują prawidłowy rozwój kośćca i układu nerwowego płodu, dlatego niedoczynność tarczycy jest bardzo niebezpieczna w ciąży. Przytarczyce to małe gruczoły znajdujące się z tyłu tarczycy. Wydzielają jeden hormon – kalcytoninę, który wraz z parathormonem (hormon przysadki mózgowej) uczestniczy w regulowaniu gospodarki wapniowo-fosforanowej.
Trzustka
Ma podwójną funkcję: wydzielanie enzymów trawiennych niezbędnych do rozkładania pokarmu oraz wytwarzanie hormonów takich, jak: glukagon, somatostatyna i insulina. Somatostatyna jest inhibitorem hormonu wzrostu, dzięki czemu reguluje jego działanie i zapobiega nadmiernemu wzrostowi. Insulina i glukagon to hormony przeciwstawne, kontrolujące stężenie cukru we krwi. Insulina (1) jest niezbędna do przekazywania glukozy do komórek – powoduje to obniżanie poziomu cukru we krwi, ponadto (2) działa na wątrobę, w której stymuluje proces glikogenogenezy, czyli przekształcania nadmiaru glukozy w glikogen, który wątroba magazynuje. Glukagon natomiast podwyższa stężenie cukru we krwi w hipoglikemii dzięki glukogenolizie, czyli procesowi rozpadu w wątrobie glikogenu do glukozy.
Nadnercza
Są to symetryczne narządy położone nad nerkami. Wytwarzają one różne hormony, jednak dwa najważniejsze to: kortyzol i aldosteron. Kortyzol, znany również jako hormon stresu, ma głównie za zadanie podwyższanie glukozy we krwi w stanach stresowych. Aldosteron odpowiedzialny jest za regulację gospodarki wodno-elektrolitowej: zapobiega nadmiernemu wydalaniu jonów sodu, potasu oraz wody, co wiązałoby się z nadmiernym spadkiem ciśnienia tętniczego.
Przysadka mózgowa
Gruczoł ten należy do ośrodkowego układu nerwowego. Kontroluje produkcję innych hormonów w naszym ciele dzięki stymulacji pozostałych narządów układu dokrewnego własnymi hormonami: TSH (pobudza tarczycę), ACTH( pobudza nadnercza), LH i FSH (pobudzają gruczoły płciowe). Oprócz tego produkuje hormon wzrostu, prolaktynę i parathormon. Hormon wzrostu odpowiedzialny jest za wzrost kości na długość i rozpad tkanki tłuszczowej. Prolaktyna zaś stymuluje wzrost płodu oraz gruczołu piersiowego a parathormon powoduje uwalnianie jonów wapnia z kości do krwi.
Jajniki i jądra
Są one odpowiedzialne za wytwarzanie hormonów płciowych, czyli testosteronu u mężczyzn oraz estrogenu i progesteronu u kobiet. Testosteron w życiu płodowym powoduje rozwinięcie się narządów płciowych i cech męskich, a w życiu postnatalnym odgrywa główną rolę w pobudzaniu i podtrzymywaniu funkcji seksualnych mężczyzny. Estrogen tak samo odpowiada za rozwój narządów płciowych i cech żeńskich, a wraz z progesteronem bierze udział w cyklu miesięcznym i podtrzymywaniu ciąży.
Podsumowanie
Układ hormonalny to system w organizmie odpowiadający za regulację funkcji wielu narządów. Składa się on z przysadki mózgowej, tarczycy i przytarczyc, trzustki, nadnerczy, jajników i jąder. Każdy z tych organów wydziela hormony, które mimo że docierają do wszystkich komórek ciała, oddziałują tylko na niektóre organy – te, które mają specjalne receptory.
