Artroza, czyli choroba zwyrodnieniowa stawów, to najczęstsze schorzenie układu kostno-szkieletowego. Powstaje w wyniku uszkodzenia struktury chrząstki, która pokrywa powierzchnie stawowe kości i umożliwia wykonywanie płynnych ruchów. Ścieńczenie i destrukcja chrząstki prowadzą do uszkodzenia kości, torebki stawowej oraz ścięgien i mięśni, co wywołuje silny ból, a następnie zniekształcenie obrysu i zesztywnienie stawu. Najczęściej zajęte są kolana, biodra, kręgosłup, stawy palców rąk i stóp. Choroba prowadzi do znacznego obniżenia jakości życia, a w zaawansowanych postaciach nawet do kalectwa.
Jest to powszechna choroba. Pierwsze zmiany obserwuje się u 50% ludzi po 40. roku życia, a po ukończeniu 55 lat radiologiczne cechy zniszczenia chrząstki stwierdza się u 80% osób – częściej u kobiet.
Głównymi czynnikami ryzyka wystąpienia choroby są wiek, płeć żeńska oraz geny, na które nie mamy wpływu. Niektóre czynniki można jednak wyeliminować lub przynajmniej znacznie zredukować, obniżając w ten sposób ryzyko zachorowania albo łagodząc przebieg choroby. Należą do nich: otyłość, brak aktywności fizycznej i osłabienie mięśni stabilizujących stawy, uprawianie obciążającego i urazowego sportu (piłka nożna, tenis, podnoszenie ciężarów, taniec, wspinaczka ), czynniki zawodowe (praca stojąca, z dźwiganiem, w pozycji klęczącej) oraz niekorygowanie wady stawów (np. niepoddanie się operacji, nienoszenie ortezy).
Pierwsze objawy pojawiają się zwykle po 40. roku życia i zwykle zaczynają się od jednego stawu (najczęściej kolanowego lub biodrowego). Dominującą dolegliwością jest ból przed rozpoczęciem ruchu lub po przebudzeniu (tzw. ból startowy) oraz po długotrwałym wysiłku (ból mechaniczny). Z czasem epizody bólowe są coraz dłuższe i pojawiają się wcześniej, aż w końcu są nawet w spoczynku. Kolejnym objawem jest sztywność stawów, pojawiająca się po przebudzeniu lub po dłuższym przebywaniu w jednej pozycji. Zazwyczaj ustępuje w ciągu 10-15 minut, utrzymywanie się sztywności dłużej niż godzinę może świadczyć o współwystępowaniu innej choroby, np. reumatoidalnego zapalenia stawów. Z czasem dochodzi do zesztywnienia stawu lub znacznego ograniczenia ruchomości oraz zniekształceń.
Po pojawieniu się przykrych dolegliwości należy zgłosić się do lekarza. Diagnostyka choroby polega na zebraniu szczegółowego wywiadu oraz wykonaniu zdjęć radiologicznych zajętych stawów. Za artrozą przemawia zwężenie szpary stawowej i obecność wyrośli kostnych – osteofitów. Dodatkowo lekarz może zlecić USG lub badania krwi, głównie w celu wykluczenia innych przyczyn choroby.
Niestety, obecnie nie ma sposobu na wyleczenie choroby zwyrodnieniowej stawów. Jednak stosowanie się do zaleceń lekarskich może znacznie spowolnić jej rozwój, zapobiec niesprawności oraz, co najważniejsze, zmniejszyć nasilenie bólu i znacznie poprawić komfort życia. Najważniejsze są: zmniejszenie masy ciała, co powoduje odciążenie chorych stawów, oraz dostosowanie aktywności fizycznej do możliwości i potrzeb pacjenta. Można stosować miejscowo ciepłe lub zimne okłady, które pomagają w opanowaniu przykrych dolegliwości. Dodatkowo stosuje się leki przeciwbólowe, a czasami wstrzykuje się do chorego stawu sterydy. W najcięższych przypadkach konieczne może być leczenie operacyjne.
