Choroba Takayasu, zwana również chorobą bez tętna, to zapalenie największych tętnic organizmu, które odbierają krew z serca i aorty, a następnie rozprowadzają ją do poszczególnych narządów. W ścianach tętnic gromadzą się komórki układu odpornościowego, co prowadzi do zniszczenia struktury naczyń i powstawania zwężeń oraz tętniaków, czyli poszerzenia i ścieńczenia ściany naczynia. W miejscach zwężeń w układzie krwionośnym powstają zakrzepy krwi, które mogą się odrywać i blokować duże naczynia, zaopatrujące w krew: serce, mózg, jelita, kończyny oraz inne ważne narządy. Może to doprowadzić do groźnego niedokrwienia, np. kończyny czy mózgu lub zawału serca, udaru mózgu. Zwężenie tętnicy podobojczykowej odpowiedzialnej za ukrwienie kończyny górnej, może powodować osłabienie lub całkowity zanik tętna, stąd nazwa – choroba bez tętna.
Jest to rzadka choroba, w USA i Europie dotyka 1–3 osób na milion mieszkańców rocznie. Częściej występuje u kobiet, szczególnie rasy azjatyckiej. Charakterystyczny jest wczesny początek choroby – pierwsze dolegliwości rozpoczynają się przed 40. rokiem życia. Przyczyna jest nieznana, sugeruje się tło genetyczne i autoimmunologiczne.
Niestety, początkowe objawy są bardzo niecharakterystyczne, a rozpoznanie często stawiane jest już na etapie poważnych powikłań, którymi mogą być: rozległe zawały serca, udary, niewydolność wielonarządowa lub kalectwo. Pierwsze dolegliwości przypominają zachorowanie na grypę: stany podgorączkowe, osłabienie, bóle mięśni i stawów, niekiedy bolesność tętnic szyjnych. Następnie objawy ogólne wycofują się. Pojawiają się natomiast powikłania narządowe, spowodowane zwężeniami tętnic. Obraz tego stadium choroby zależy od zajęcia określonych naczyń, np. zajęcie tętnicy podobojczykowej zaopatrującej kończynę górną powoduje osłabienie ręki i łatwą męczliwość przy wysiłku. Natomiast zajęcie tętnic szyjnych lub kręgowych zaopatrujących mózg, może być przyczyną zawrotów głowy, omdleń lub zaburzeń widzenia. Zwężenia tętnic wieńcowych odpowiadają za dławicowe bóle w klatce piersiowej, a zajęcie aorty brzusznej lub naczyń jelitowych (pień trzewny) – za silne bóle brzucha, nudności i biegunkę. Dodatkowo mogą występować nadciśnienie tętnicze, niewydolność nerek, krwioplucie oraz duszność.
W diagnostyce choroby stosuje się: pomiar ciśnienia tętniczego na wszystkich kończynach, badania krwi oraz liczne badania obrazowe, jak: RTG, USG, tomografia komputerowa lub rezonans magnetyczny, angiografia, które uwidaczniają zwężenia i poszerzenia w obrębie dużych naczyń. Postawienie rozpoznania wymaga spełnienia specjalnych kryteriów diagnostycznych ocenianych przez lekarza na podstawie badań.
Leczenie nie jest proste. Niestety, przyczyna choroby pozostaje nieznana, dlatego nie istnieje idealny skuteczny lek. W celu opanowania zapalenia stosuje się wysokie dawki sterydów, a po uzyskaniu remisji zmniejsza się ją, z tym że leczenie należy kontynuować przez kilka lat. W przypadku złej odpowiedzi na sterydy lekarz może podjąć decyzję o wdrożeniu bardziej agresywnej immunosupresji. Powikłania miejscowe zwężenia i tętniaki leczone są zabiegowo, z wykorzystaniem metod przezskórnych (np. zakładanie stentów) lub operacyjnie (np. by-pass w zajęciu naczyń wieńcowych).
