Migotanie przedsionków (łac. Fibrillatio atriorum) jest najczęściej występującą arytmią (zaburzeniem rytmu serca). W jego przebiegu dochodzi do nieskoordynowanych skurczów przedsionków serca o dużej częstotliwości, bo 350–700 skurczów na minutę (u osób zdrowych serce skurcza się z częstotliwością od 60 skurczów na minutę w fazie spoczynku lub przy niewielkiej aktywności do 130 podczas dużej aktywności fizycznej).
Migotanie przedsionków polega na ciągłej ich aktywności wynikającej z działania stale krążących po nich fal (impulsów) pobudzających komory serca. W efekcie praca serca jest nieprawidłowa (przyspieszona), a przedsionki zamiast regularnie kurczyć się i rozkurczać i pompować krew do komór, nie bywają w fazie spoczynku, co prowadzi do zalegania krwi i tworzenia się niebezpiecznych skrzepów.
Dlaczego dochodzi do migotania przedsionków?
Głównymi przyczynami są:
1) choroby serca i układu krążenia – choroby mięśnia sercowego, wady zastawek serca, nadciśnienie tętnicze, guzy i skrzepy w sercu, choroba niedokrwienna serca, zawał serca, niewydolność serca lewokomorowa, zapalenie osierdzia, wrodzone choroby serca (np. zespół preekscytacji, hemochromatoza), zapalenie mięśnia sercowego;
2) inne dolegliwości ogólnofizjologiczne – nadczynność tarczycy, nowotwory, krwotoki, udary mózgu, choroby płuc (np. nadciśnienie płucne, zatorowość płucna), cukrzyca, sarkoidoza, amyloidoza;
3) uwarunkowania genetyczne – migotanie przedsionków często występuje rodzinnie;
4) przebyte operacje serca – np. wszczepienie by-passów), płuc i przełyku;
5) nałogi – alkohol, kofeina, papierosy;
6) źle zbilansowana dieta – nadmiar nasyconych kwasów tłuszczowych (NKT), zawartych w produktach pochodzenia zwierzęcego, oraz chemicznie oczyszczone i utwardzone tłuszcze trans;
7) zanieczyszczone powietrze – na zewnątrz i w pomieszczeniach;
8) zaawansowany wiek.
Symptomy i metody diagnostyczne
Tę nieprawidłowość akcji serca można rozpoznać po kilku charakterystycznych objawach: znacznie przyspieszone bicie serca (kołatanie) oraz nieskoordynowane tętno, duszności i bóle w klatce piersiowej, szybkie męczenie się podczas krótkotrwałego nawet wysiłku fizycznego, zawroty głowy, omdlenia, zwiększona potliwość, zwiększona ilość wydalanego moczu oraz lęk i stany depresyjne. W razie wystąpienia większości tych objawów należy udać się do lekarza w celu wykonania szczegółowych badań. Najważniejszym jest EKG spoczynkowe – za pomocą elektrokardiografu rejestruje się elektryczną czynność mięśnia sercowego, czyli częstotliwość skurczów. Inne metody to: echokardiografia (USG serca i głównych naczyń krwionośnych), echokardiografia przezprzełykowa, rentgen (RTG) klatki piersiowej – pozwala ustalić choroby płuc i nieprawidłowości krążenia płucnego, test wysiłkowy (EKG podczas wysiłku fizycznego o nasilającej się intensywności), Holter (EKG czynności serca przez 24 godziny) pomocny jest w bezobjawowo przebiegającym migotaniu przedsionków oraz szczegółowe badania krwi (w kierunku chorób wątroby, tarczycy i nerek). Rozróżnia się kilka rodzajów migotania przedsionków: rozpoznane po raz pierwszy; nawracające – jeżeli doszło do więcej niż 2 incydentów; napadowe – samoistnie ustępujące zazwyczaj do 24 godzin lub trwa nie dłużej niż 7 dni; przetrwałe – nieustępujące samoistnie, trwające dłużej niż 7 dni oraz utrwalone – długotrwałe.
Niebezpieczne następstwa
Migotanie przedsionków może być niestety bardzo groźne w skutkach. Należą do nich m.in.:
1) zmiany zakrzepowe i zatory wynikające z zastojów krwi;
2) kardiomiopatia przerostowa – przepełnienie lewej komory serca krwią w wyniku upośledzenia prawidłowego jej tłoczenia;
3) kardiomiopatia rozstrzeniowa – niewydolność mięśnia sercowego na skutek jego ścieńczenia głównie w obrębie komór, co skutkuje zmniejszeniem kurczliwości;
4) tachykardia – przyspieszenie miarowej akcji serca do ponad 100 uderzeń na minutę;
5) niedomykalność zastawki dwudzielnej – upośledzenie zamykania się zastawki wywołuje wsteczny przepływ krwi z lewej komory do lewego przedsionka;
6) zwiększone ryzyko zawału i niewydolności serca;
7) nasilanie się depresji;
8) udar niedokrwienny mózgu na skutek zwężenia bądź zamknięcia mózgowego naczynia krwionośnego przez skrzepy krwi tworzące się w przedsionkach, co wywołuje niedotlenienie lub martwicę określonej części mózgu; skutkiem udaru niedokrwiennego może być niepełnosprawność lub śmierć.
Leczenie farmakologiczne lub operacyjne
Przy napadowym migotaniu przedsionków czeka się na samoczynne jego ustąpienie, stosuje się leki wyrównujące stężenie jonów magnezu i potasu we krwi. Jeżeli napad przedłuża się (powyżej 48 godzin) najlepszą metodą jest farmakologiczna kardiowersja lekami antyarytmicznymi, która ma na celu przywrócenie prawidłowej akcji serca. Istnieje także kardiowersja elektryczna – nieinwazyjny zabieg pomocny w migotaniu współwystępującym z bólem wieńcowym (uciskiem lub kłuciem w klatce piersiowej) oraz zaburzeniami krążenia (słabym lub zablokowanym). Stosuje się też leczenie długotrwałe (przewlekłe), stale nadzorujące częstotliwość skurczów, przywracające rytm zatokowy oraz zapobiegające skutkom zatorów i zakrzepów. W tej terapii używa się leków, m.in.: przeciwzakrzepowych antagonistów witaminy K lub antykoagulantów zmniejszających ryzyko udaru niedokrwiennego mózgu przez rozrzedzenie krwi. Wykonać można niechirurgiczny zabieg zniszczenia lub dezaktywacji obszaru serca, w obrębie którego występuje zaburzenie, w tym wypadku węzła przedsionkowo-komorowego, czyli tzw. ablację przezskórną z zastosowaniem energii termicznej (ciepła lub zimna). Coraz częściej w tkankę tłuszczową otaczającą serce wstrzykuje się botoks (oczyszczoną toksynę botulinową, czyli inaczej jad kiełbasiany) lub sól fizjologiczną. Substancje te blokują bodźce nerwowe wywołujące skurcze.o
Jeżeli żaden z powyższych sposobów leczenia nie przynosi skutku, wykonuje się operację na otwartym sercu. Z uwagi na duże ryzyko powikłań metodę tę stosuje się tylko dla ratowania życia.
Profilaktyka
Jak w innych chorobach serca i tu najważniejszy jest zdrowy tryb życia – dobrze zbilansowana dieta, regularna przynajmniej 4 razy w tygodniu aktywność fizyczna na świeżym powietrzu oraz wystarczająca ilość snu i ograniczenie czynników wywołujących stres i zmęczenie. W jadłospisie powinny znaleźć się przede wszystkim: zdrowe nienasycone kwasy tłuszczowe NNKT (zawarte w tłoczonych na zimno nierafinowanych olejach: lnianym, kukurydzianym, kokosowym, z pestek winogron, rzepakowym, słonecznikowym, oliwie z oliwek czy w awokado ), dużo warzyw, owoców, produktów pełnoziarnistych zawierających błonnik pokarmowy (kasze, płatki, mąki, chleb), orzechy, rośliny strączkowe oraz ryby i chude mięso (najlepiej drobiowe). Zdrowa dieta oznacza jednocześnie eliminację nasyconych kwasów tłuszczowych NKT (zawartych w produktach pochodzenia zwierzęcego także w przetworach mlecznych), sztucznie utwardzonych i rafinowanych tłuszczy trans, białej mąki, cukru oraz wysoko przetworzonej żywności zawierającej chemiczne dodatki. Niezwykle ważne jest porzucenie nałogów (alkohol, papierosy, mocna kawa i herbata). Dbanie o psychikę jest troską o serce, dlatego dobrze jest nauczyć się rozładowywać stres, w czym pomagają techniki relaksacyjne i sport.
