Witania ospała (łac. Withania somnifera) jest rośliną z rodziny psiankowatych o zielonkawych lub żółtozielonych kwiatach i ciemnopomarańczowych lub czerwonych, kulistych owocach jagodowych. Inne jej nazwy to: Ashwagandha i żeń-szeń indyjski.
Występuje w stanie dzikim (jako chwast) w: Indiach, Izraelu, Iranie, Pakistanie, Bangladeszu, Afganistanie i na Sri Lance. Od dawna stosowana jest w medycynie ajurwedyjskiej, indyjskiej jako panaceum na reumatyzm, artretyzm, problemy z pamięcią i koncentracją, osłabienie, niepłodność męską, zmiany skórne i uporczywy kaszel.
Terapeutyczne działanie korzeni i owoców
Surowcem leczniczym są korzenie i owoce, sporządza się również napary z liści. Za ich korzystne działanie odpowiadają następujące związki zawarte w częściach nadziemnych:
• witanolidy A-Y (laktony steroidowe), przede wszystkim witaferyna A;
• fenolokwasy (głównie kwas chlorogenowy)
oraz w korzeniu:
• alkaloidy w większości nikotynowe: anaferyna, anahigryna, witanina, somniferyna, tropina;
• fitosterole (beta-sitosterol);
• kumaryny (skopoletyna).
Właściwości adaptogenne i ochrona układu nerwowego
Zawartość poszczególnych związków aktywnych biologicznie decyduje o szerokim spektrum działania tej rośliny:
1) przeciwdziała nowotworom – witanolidy hamują namnażanie się komórek rakowych, co ogranicza ryzyko wystąpienia nowotworu: piersi, płuc, jelita grubego i trzustki;
2) stymuluje układ odpornościowy – witanolidy zwiększają aktywność komórek układu immunologicznego (limfocytów typu B i T oraz komórek Natural Killer), które dzięki temu skuteczniej walczą z groźnymi dla zdrowia wirusami i bakteriami;
3) wspomaga pracę układu nerwowego, zwiększając wrażliwość receptorów nerwowych na serotoninę – ważny neuroprzekaźnik:
• poprawia funkcje poznawcze, tzn. zdolność uczenia się i zapamiętywania, koncentrację;
• polepsza samopoczucie i zwiększa siły witalne;
• działa przeciwstresowo i uspokajająco;
• jest naturalnym antydepresantem, działa przeciwlękowo;
• może być pomocna w leczeniu schizofrenii;
• wspomaga leczenie choroby Alzheimera – znosi przykre objawy schorzenia dzięki zahamowaniu tworzenia się w tkance mózgowej włókien peptydowych działających neurodegeneracyjnie;
• jest dobrym adaptogenem – zwiększa zdolność adaptacji do środowiska, np. osób nieśmiałych, zestresowanych, również dzieci wchodzących w nowe grupy rówieśnicze czy sportowców przeżywających stres przed zawodami;
• niweluje zaburzenia snu;
4) stanowi ochronę układu sercowo-naczyniowego – obniża poziom trójglicerydów i „złego” cholesterolu LDL we krwi, a podnosi poziom „dobrego” HDL, obniża nadciśnienie tętnicze, zwiększa ilość hemoglobiny, co zapobiega m.in. nadciśnieniu, chorobie wieńcowej i miażdżycy;
5) chroni przed uszkodzeniami chrząstek stawowych dzięki właściwościom przeciwzapalnym – przeciwdziała chorobie zwyrodnieniowej stawów, reumatyzmowi i artretyzmowi – i kości, w których zmniejszają utratę wapnia;
6) zmniejsza poziom cukru we krwi oraz zwiększa wrażliwość komórek na insulinę, dlatego znajduje zastosowanie w leczeniu cukrzycy typu 2;
7) wspomaga leczenie męskiej niepłodności przez zwiększenie liczby i ruchliwości plemników;
8) jest pomocna w infekcjach wirusowych i bakteryjnych układu oddechowego przy uporczywym kaszlu i astmie;
9) działa moczopędnie;
10) pobudza czynność tarczycy, pomaga więc przy niedoczynności tego gruczołu;
11) zwiększają wydalanie sodu z ustroju;
12) wspomagają leczenie obrzęków.
