Bulimia (łac. Bulimia nervosa – żarłoczność psychiczna) należy do zaburzeń odżywiania na podłożu psychicznym. Polega na nadmiernym objadaniu się zazwyczaj dla poprawienia złego nastroju, a następnie pozbyciu się zjedzonego posiłku przez wywołanie wymiotów. Po okresie z napadową żarłocznością, chory próbuje pozbyć się jej skutków. Rozpoczyna więc głodówkę, wykonuje lewatywy, sięga po środki przeczyszczające lub hamujące apetyt, podejmuje długą i męczącą aktywność fizyczną.
Nazwę bulimia sformułował Galen, a oznacza ona „byczy głód”, pochodzi od greckich słów: bous (byk) i limos (głód). Chorzy na bulimię tracą kontrolę nad ilością i częstotliwością zjadanych posiłków oraz odczuwają głód nawet tuż po jedzeniu. Chociaż są świadomi tego, co robią, to jednak nie są w stanie nad tym zapanować. Zarówno napady obżarstwa, podczas których zjadają nieadekwatne do potrzeb ilości (zazwyczaj wysokokalorycznego) jedzenia nawet w bardzo krótkim czasie, jak i późniejsze próby kontrolowania wagi ciała są bardzo niebezpieczne dla zdrowia.
Symptomy i typy bulimii
Bulimię rozpoznaje się wtedy, gdy osoba jest wyraźnie przewrażliwiona na punkcie swojej sylwetki, a jej życie koncentruje się na jedzeniu: świetnie orientuje się w ilościach kalorii zawartych w poszczególnych produktach i liczy ilość tych kalorii w zjadanych posiłkach, ma przynajmniej dwa napady żarłoczności w tygodniu (zazwyczaj jest ich dużo więcej), regularnie powtarzające się od minimum 3 miesięcy. Często osobom z najbliższego otoczenia trudno zauważyć chorobę, gdyż bulimiczki czy też bulimicy ukrywają się zarówno z jedzeniem, jak i prowokowaniem wymiotów czy braniem leków przeczyszczających. Zaspokajanie napadów głodu następuje wtedy, gdy nikogo nie ma w pobliżu lub nawet w nocy, a odgłosy wymiotowania są celowo zagłuszane np. spuszczaniem wody w toalecie czy odkręcaniem kranu. Jest to szczególnie niebezpieczne, ponieważ zwiększa prawdopodobieństwo, że choroba zostanie zauważona zbyt późno, czyli wtedy gdy nastąpi znaczne wyniszczenie organizmu. Wyróżnia się dwa typy bulimii:
1. typ przeczyszczający (ang. purging type) – po napadzie obżarstwa następuje wywołanie wymiotów, użycie leków przeczyszczających lub moczopędnych, wykonanie lewatyw;
2. typ nieprzeczyszczający (ang. non-purging type) – chory nie stosuje metod pozbycia się zjedzonego posiłku, lecz rozpoczyna rygorystyczną dietę, często głodówkę lub rozpoczyna bardzo intensywne ćwiczenia i treningi (bulimia sportowa).
Grupy zwiększonego ryzyka i przyczyny choroby
Bulimia może mieć podłoże genetyczne. Prawdopodobieństwo pojawienia się tej choroby zwiększa się w razie występowania bulimii u najbliższych członków rodziny. Żarłoczność psychiczna dotyczy około 4% społeczeństwa w młodym wieku. Jest to nieduży odsetek, należy jednak wziąć pod uwagę to, że procent ten dotyczy tylko osób zdiagnozowanych. Przeważająca większość przypadków pozostaje niezauważona, czasem bulimikowi udaje się samodzielnie wyjść z choroby, a chorzy nie tylko nie przyznają się do swoich problemów, a wręcz je ukrywają. 90–95% chorych to dziewczęta i młode kobiety. Bulimia częściej występuje wśród osób związanych z takimi dyscyplinami sportu i zawodami, w których kładzie się duży nacisk na szczupłą sylwetkę, czyli np.: taniec, gimnastyka, aktorstwo, modeling i inne.
Przyczyny bulimii to głównie czynniki psychologiczne, często wynikające z emocjonalnego zaniedbania dziecka we wczesnym dzieciństwie: niska samoocena, brak zdrowego dystansu do siebie samego, brak pewności siebie, nieumiejętność samokontroli, brak prawidłowej interpretacji i reakcji na sygnały wysyłane przez organizm, stres związany z brakiem akceptacji przez rówieśników oraz konflikty rodzinne. Warto wiedzieć, że zachowanie rodziców, często nieświadome, staje się przyczyną bulimii u dziecka. Dzieje się tak, gdy w procesie wychowania przecenia się rolę wyglądu i wagi ciała.
Groźne następstwa
Konsekwencje choroby są groźne dla zdrowia.
1. zmiany fizyczne: odwodnienie lub zatrzymanie wody w organizmie, niedobory pokarmowe (m.in. awitaminoza), dolegliwości ze strony układu pokarmowego (zgaga, refluks, podrażnienie śluzówki gardła, przełyku i żołądka, bóle brzucha, zaparcia, wzdęcia, powiększenie rozmiarów żołądka, osłabienie wątroby oraz w zaawansowanym stadium choroby nawet pęknięcie przełyku lub przepony), zmęczenie i senność, bóle głowy, omdlenia, sucha skóra, rany i blizny na rękach, osłabione lub uszkodzone szkliwo zębów, zaburzenia miesiączkowania lub jego zatrzymanie, puchnięcie policzków (w wyniku zapalenia ślinianek), zaburzenia rytmu serca i niedociśnienie tętnicze, niski poziom cukru we krwi, zaburzenia pracy nerek.
2. Dolegliwości psychiczne: zły nastrój, niepokój, drażliwość, strach, depresja, obniżone poczucie własnej wartości (wręcz niechęć do samego siebie), ogromne poczucie winy i wstydu, myśli samobójcze.
3. Problemy natury społecznej: problemy finansowe, wchodzenie w konflikt z prawem, trudności w nauce, nieumiejętność podjęcia i wykonywania pracy, unikanie kontaktów towarzyskich i trudności w nawiązywaniu relacji, konflikty rodzinne.
Jak sobie radzić
Podstawę leczenia bulimii stanowi psychoterapia, ponieważ choroba ta ma podłoże psychologiczne. Stosuje się psychoterapię (zarówno indywidualną, jak i grupową) lub leczenie psychiatryczne w razie potrzeby w szpitalu, zależnie od stopnia zaawansowania choroby. Dobre efekty przynosi koniunktywna terapia behawioralna. Zakłada ona, że wszystkie patologiczne nawyki są wyuczone i stanowią niejako negatywne stany psychiczne. Terapia ta polega na modyfikacji zachowania, czyli powolnym uczeniu chorego nowych zdrowych i adekwatnych do sytuacji zachowań. Leczenie psychologiczne może też być wspomagane farmakologią. Najczęściej stosowanym lekiem jest fluoksetyna – lek przeciwdepresyjny i zmniejszający częstotliwość bulimicznych napadów żarłoczności.
