Kleszcze, szczególnie gatunek Ixodes ricinus, występują powszechnie w całej Europie. Zamieszkują skraje lasów i łąk, lecz można je spotkać również w miejskich parkach i ogrodach. Są pasożytami zwierząt i ludzi, potrzebują krwi, aby wzrastać i się rozmnażać. Niestety, przy okazji mogą „poczęstować” swojego żywiciela wieloma groźnymi bakteriami i wirusami.
Najbardziej znane schorzenia przenoszone przez kleszcze to: kleszczowe zapalenie mózgu, borelioza oraz babeszjoza, ale lista transmitowanych przez nie mikroorganizmów jest znacznie dłuższa i o wiele bardziej egzotyczna. Częstość występowania poszczególnych jednostek chorobowych zależy od obszaru geograficznego zamieszkiwanego przez kleszcze.
Kleszczowe zapalenie mózgu (KZM)
Jest to choroba powodowana przez wirusa, który atakuje mózg i układ nerwowy człowieka. Szacuje się, że jedno na 150 ukąszeń kleszcza powoduje zakażenie. Wczesne usunięcie pasożyta nie niweluje ryzyka wystąpienia KZM, ponieważ wirusy znajdują się w ślinie pajęczaka i przenoszone są do organizmu żywiciela w momencie ugryzienia. Większość infekcji przebiega łagodnie lub nawet niezauważalnie, czasami jednak KZM rozwija się jako bardzo poważne zapalenie mózgu, które prowadzi do powikłań, takich jak: porażenia nerwów, niedowłady kończyn czy depresja. Choroba jest nieuleczalna, objawy ustępują samoistnie. Istnieje natomiast bardzo skuteczna szczepionka, którą dobrze jest powtarzać co 3–5 lat.
Borelioza
To choroba bakteryjna wywoływana przez krętki Borrelia burgodorferia. Jej objawy są bardzo różnorodne i często trudne do zdiagnozowania. Najwcześniej występującym objawem, świadczącym o zakażeniu, jest rumień wędrujący. W ciągu kilku dni dookoła miejsca ukąszenia pojawia się pierścieniowate zaczerwienienie z bladym środkiem. Niestety, objaw ten występuje jedynie u 40–60% zakażonych. Inne symptomy pojawiają się we wczesnym stadium boreliozy i są niespecyficzne: zmęczenie, gorączka i bóle głowy. Zaawansowana borelioza najczęściej atakuje układ nerwowy, powodując porażenia nerwów i niedowłady, oraz stawy i serce. Każda osoba zarażona krętkiem choruje na boreliozę, jednak wczesne usunięcie kleszcza może zapobiec transmisji bakterii. Nie istnieje szczepienie przeciwko tej chorobie, ale można je wyleczyć antybiotykami.
Dlatego najlepiej sprawdza się profilaktyka przeciwkleszczowa i zapobieganie ugryzieniom. Jak to zrobić?
1. Wystrzegać się przebywania na skrajach łąk i lasów, zwłaszcza wędrówek wśród wysokiej trawy.
2. Szczelne osłaniać skórę w lesie – nosić bluzki z długimi rękawami i długie spodnie, skarpetki naciągnięte na nogawki lub buty z wysokimi cholewami, ubrania powinny być w jasnym kolorze, żeby łatwiej było zauważyć na nich kleszcza.
3. Stosować repelenty i środki przeciw owadom z wysoką zawartością DEET na skórę i ubranie. Najlepiej sprawdza się obfite spryskanie dolnej połowy ciała, ponieważ kleszcze wspinają się po nogawkach.
4. Po powrocie z lasu trzeba uważnie obejrzeć całe ciało, szczególnie okolice pachwin i zgięć łokciowych oraz kolanowych.
5. Jeżeli na ciele znajdziemy kleszcza, należy go usunąć. Najlepiej używać specjalnych haczyków lub lassa do usuwania kleszczy – dostępne są w każdej aptece. Nie wolno smarować kleszcza masłem, podgrzewać go lub zgniatać. Następnie konieczna jest baczna obserwacja – objawy boreliozy mogą pojawić się wiele tygodni po ugryzieniu. W razie ich wystąpienia, należy szybko skontaktować się z lekarzem.
6. W celu zapobiegania KZM stosować szczepienie profilaktyczne co 3–5 lat.
