Budowa układu nerwowego

Układ nerwowy jest jednym z najważniejszych układów w organizmie człowieka – spełnia bardzo wiele funkcji, ale przede wszystkim odpowiada za myślenie, uczenie się, pamięć, mowę, analizę bodźców zmysłowych, funkcje motoryczne, kontroluje funkcjonowanie całego organizmu, a co dla większości z nas najważniejsze – naszą świadomość. Cały układ nerwowy składa się z neuronów, czyli komórek nerwowych. Komórki nerwowe łączą się ze sobą i odpowiadają za przekazywanie impulsów nerwowych.

W cieniu neuronów

Neurony nie byłyby jednak w stanie prawidłowo pracować, gdyby nie komórki pomocnicze im towarzyszące – tzw. glej. Ich zadaniem jest odżywianie neuronów, izolowanie ich aksonów, dzięki czemu możliwe jest precyzyjne przekazywanie impulsów nerwowych. Poza tym odpowiadają za regulację ilości i składu płynu między komórkami nerwowymi. Komórki gleju przynajmniej dziesięciokrotnie przewyższają liczebnie komórki nerwowe.

Można podzielić je na kilka rodzajów komórek wyspecjalizowanych w różnych funkcjach:

Astrocyty

Ułatwiają przekazywanie impulsów nerwowych w synapsach, czyli z jednego neuronu do drugiego, oraz wspomagają pobieranie tlenu, glukozy i innych substancji odżywczych z naczyń krwionośnych do neuronu. Wpływają także na stężenie jonów, w tym wapnia i sodu, wokół neuronów, a także odpowiadają za stężenie neuroprzekaźników; odpowiadają także za powstawanie bariery krew-mózg, czyli uniemożliwiają dostanie się do mózgu z krwi niektórych substancji chemicznych, które mogłyby uszkodzić neurony. Uszkodzenie astrocytów może powodować stany depresyjne.

Komórki ependymy

Komórki ependymy wyścielają komory mózgu, tworzą fizyczną barierę między mózgiem, a płynem mózgowo-rdzeniowym. Odpowiadają także za wspomaganie krążenia płynu mózgowo-rdzeniowego.

Komórki Schwanna i oligodendrocyty

Oligodendrocyty oraz komórki Schwanna wytwarzają tzw. osłonkę mielinową, otaczającą wypustki neuronów – aksony, wzdłuż których przekazywane są impulsy nerwowe. Aksony bez osłonek przekazują impulsy znacznie wolniej. Osłonki ponadto chronią neurony przed uszkodzeniem mechanicznym. Jeśli następuje uszkodzenie osłonek mielinowych, to dochodzi do znacznego upośledzenia funkcji układu nerwowego. Jedną z takich chorób jest stwardnienie rozsiane.

Mikroglej

Mikroglej to najmniejsze komórki gleju, które stanowią odpowiednik układu odpornościowego w mózgu. Chronią one mózg przed patogenami, reagują na stres oksydacyjny, uszkodzenia poszczególnych komórek. Odpowiadają także za eliminowanie komórek nerwowych zmienionych nowotworowo.