On:
list W: Dieta i odżywianie person Dodane przez:

Nikotyna – uzależniająca substancja psychoaktywna

Nikotyna działa szkodliwe na układ nerwowy, mimo iż daje uczucie odprężenia i uspokaja, jednocześnie poprawiając koncentrację.

Nikotyna to organiczny związek chemiczny obecny w liściach i korzeniach tytoniu szlachetnego (łac. Nicotiana tabacum). Jest alkaloidem pirydynowym. Posiada właściwości toksyczne i uzależniające –Światowa Organizacja Zdrowia klasyfikuje ją jako narkotyk. Ta substancja psychoaktywna działa szkodliwe na układ nerwowy, mimo iż daje uczucie odprężenia i uspokaja, jednocześnie poprawiając koncentrację. Zawartość nikotyny w tytoniu papierosowym wynosi 1–2%, co równa się 6–11 mg substancji w jednym papierosie zawierającym ok. 1 g liści tytoniu. Tytoń uprawia się w celu produkcji papierosów.

Nikotyna jest również głównym składnikiem niektórych środków owadobójczych.

Działanie nikotyny w organizmie

Neurotoksyczność nikotyny zależy od dawki wprowadzanej do organizmu i przejawia się na kilka sposobów:

1) jeżeli dawka nikotyny jest niska (1–3 mg), pobudza ona dwa rodzaje receptorów nerwowych, wykazując działanie:

• stymulujące – odczuwane jako polepszenie samopoczucia, poprawa pamięci i koncentracji, uśmierzenie ewentualnego bólu czy zanik głodu, co powoduje oczywiście przyspieszone tętno, szybsze bicie serca, podwyższenie ciśnienia krwi i rozszerzenie źrenic – czyli objawy zwiększonego poziomu adrenaliny, której wydzielanie stymuluje nikotyna;

• uspokajające – palacze odczuwają lekkie odprężenie, wyraźną redukcję odczuwanego stresu i spokój;

2) zwiększa wydzielanie dopaminy (neuroprzekaźnika powodującego odczuwanie przyjemności, nazywanego hormonem szczęścia) – to właśnie ten mechanizm odpowiedzialny jest za rozwój uzależnienia: układ limbiczny (a konkretnie hipokamp) zaczyna kojarzyć palenie tytoniu z dobrym samopoczuciem oraz z niwelowaniem stresu i przyjemnym odprężeniem, zmusza więc do sięgnięcia po kolejną dawkę nikotyny;

3) przy większych dawkach poważnie uszkadza układ nerwowy, blokując metabolizm komórek nerwowych – w pierwszej kolejności wywołuje rozluźnienie, przechodzące następnie w zaburzenia świadomości i percepcji, oderwanie od rzeczywistości, światłowstręt, uczucie zmęczenia i spadek energii, a także halucynacje, wymioty i biegunkę lub nawet utratę przytomności i śmierć (przy bardzo wysokich dawkach).

Oprócz tego, że działa niekorzystnie na układ nerwowy, nikotyna jest groźna dla zdrowia całego organizmu:

1) przyczynia się do wystąpienia chorób układu krążenia: miażdżycy, nadciśnienia tętniczego czy ostrej niewydolności i zawałów serca oraz zwiększa prawdopodobieństwo pojawienia się wad serca;

2) może być przyczyną udaru mózgu;

3) pobudzając układ trawienny, zwiększa wydzielanie soków żołądkowych, co staje się przyczyną nadkwasoty i powoduje uszkodzenie delikatnych błon śluzowych w przewodzie pokarmowym (w związku z tym u palaczy występuje zgaga oraz notuje się częstszą zachorowalność na wrzody żołądka i dwunastnicy);

4) wywołuje problemy z potencją u mężczyzn oraz może mieć negatywny wpływ na płodność u obu płci;

5) uszkadza nerki, zwiększając ryzyko wystąpienia ich nowotworu;

6) pogarsza stan skóry, która staje się mniej elastyczna, sucha, nabiera żółtoszarego koloru oraz traci kolagen i elastynę, przez co znacznie szybciej widać na niej oznaki starzenia się;

7) zmienia wygląd zębów – dym tytoniowy pozostawia na nich nalot, zabarwiając je na nieładnie wyglądający żółtobrunatny kolor;

8) wraz z innymi substancjami zawartymi w dymie tytoniowym zwiększa ryzyko wystąpienia gruźlicy, chorób płuc, np. rozedmy, i oskrzeli, i nowotworów płuc, gardła, krtani i przełyku – dzieje się tak, ponieważ dym powstający podczas palenia liści tytoniu zawiera tlenek węgla, substancje smoliste (mieszaninę węglowodorów), tlenek azotu, amoniak i substancje lotne (cyjanowodór, hydrazynę, uretany).

Nikotyna zawarta w papierosie działa już kilka sekund po zaciągnięciu się dymem tytoniowym. Z płuc trafia do krwiobiegu, a następnie do serca i mózgu. Po dwóch godzinach jest całkowicie usuwana z organizmu.

Zerwanie z nałogiem palenia

Rzucenie palenia może stanowić spore wyzwanie – po pierwsze, organizm jest uzależniony od dużych dawek dopaminy wyrzucanych do mózgu podczas zażywania nikotyny; po drugie, odstawienie papierosów wiąże się z bardzo nieprzyjemnymi dolegliwościami: pojawia się nadmierna drażliwość, ciągły lęk, obniżona odporność na czynniki wywołujące stres, spadek nastroju, problemy z pamięcią i koncentracją, nadmierna senność, nudności, bóle głowy i zwiększony apetyt. Utrudnia to palaczom wytrwanie w postanowieniu wyjścia z nałogu – udaje się to tylko 20% chcących rzucić palenie. Potrzebna jest bardzo silna motywacja, codzienna samokontrola w kwestii ilości wypalanych papierosów oraz wsparcie najbliższych.

Produkty pomocne w rzucaniu palenia

Dostępne są różne suplementy diety (w postaci gum do żucia, tabletek czy plastrów) zawierające nikotynę, która ma stopniowo zastępować tę pochodzącą z papierosa i w ten sposób pomóc zerwać z nałogiem. Na szczęście istnieje również wiele naturalnych produktów wspierających walkę z uzależnieniem:

1) papryczka chili (pieprz cayenne), która zawiera kapsaicynę – jej właściwości przeciwutleniające pomagają w neutralizowaniu toksyn z dymu papierosowego i szybszym usuwaniu nikotyny z organizmu; ponadto wzmaga wydzielanie endorfin (hormonów odpowiedzialnych za wywoływanie dobrego samopoczucia i euforii), co może pomóc uniknąć problemów z doznaniami pojawiającymi się po odstawieniu papierosów: złym samopoczuciem, drażliwością i ogólnym niezadowoleniem;

2) imbir, znany z łagodzenia nudności, które są skutkiem ubocznym zaprzestania palenia – substancje bioaktywne obecne w korzeniu tej orientalnej rośliny mają działanie oczyszczające oraz rozrzedzają i usuwają śluz zalegający w drogach oddechowych;

3) dziurawiec – liście i kwiaty tego zioła, dzięki właściwościom antydepresyjnym, niwelują uczucie ciągłego podenerwowania oraz działają uspokajająco, ponieważ zwiększają produkcję dopaminy;

4) żeń-szeń, również wpływający pozytywnie na rozregulowanie emocjonalne po odstawieniu nikotyny;

5) melisa, która naturalnie uspokaja, redukując drażliwość i nerwowość;

6) lobelia, roślina działająca odprężająco oraz poprawiająca koncentrację – podobnie jak nikotyna, wyzwala ona produkcję dopaminy, nie działa jednak uzależniająco, oprócz tego chroni błony śluzowe w układzie oddechowym i łagodzi odruch uporczywego kaszlu;

7) męczennica, która poprawia samopoczucie oraz łagodzi objawy towarzyszące odstawieniu nikotyny, takie jak zmęczenie, niepokój, lęki, nerwowość i bezsenność;

8) korzeń lukrecji, a konkretnie zawarta w nim glicyryzyna, która dzięki cechom przeciwzapalnym i przeciwbólowym działa osłonowo na błony śluzowe i jest środkiem delikatnie pobudzającym, co pozwala na zastąpienie lukrecją nikotyny;

9) sok z noni (morwy indyjskiej), który ma bardzo wiele właściwości prozdrowotnych oraz działa przeciwzapalnie, łagodzi męczący kaszel i różnego rodzaju bóle;

10) wyciąg z korzenia kudzu (łac. Pueraria lobata), azjatyckiej rośliny bogatej w izoflawony (daidzynę i daidzeinę), które łagodzą bóle oraz stymulują produkcję serotoniny i dopaminy;

11) herbata rooibos z czerwonokrzewu afrykańskiego – niweluje nerwowość i uspokaja;

12) ostropest plamisty, który wspomaga pracę wątroby (po zaprzestaniu palenia tytoniu musi ona poradzić sobie z usunięciem dużej ilości toksyn z organizmu).

Wrażliwość na smaki

Co ciekawe, palacze, którym udało się skutecznie wyjść z nałogu, zaczynają intensywniej odczuwać smak potraw, ponieważ nikotyna upośledza zmysł zapachu, a to on jest w 80% odpowiedzialny za natężenie doznań smakowych. Walkę z nikotynowym nałogiem warto więc podjąć z jeszcze jednego powodu – aby odczuwać znacznie większą przyjemność z jedzenia.


Bibliografia

Leśko R., Wpływ palenia papierosów na organizm człowieka, 19.04.2016,

online: http://przedwiosnie.szpitalmsw.net/nowa_strona/images/prezentacja4.pdf [dostęp 28.02.2018].

Lissner J. (reż.), Nikotyna, prod. Lissner Studio 2012.

Rodak A., Propozycja dla palacza, czyli jak pokonać nałóg, Warszawa 2016.

Stelmach W., Palący problem – czyli prawie wszystko o tytoniu i skutkach jego używania, cz. 2, Postępy Fitoterapii 2009, nr 2, s. 137–140, online.

Stelmach W., Palący problem – czyli prawie wszystko o tytoniu i skutkach jego używania, cz. 3 i 4, Postępy Fitoterapii 2009, nr 3, s. 204–210, online.


Niedziela Poniedziałek Wtorek Środa Czwartek Piątek Sobota January February March April May June July August September October November December

New Account Register

Already have an account?
Log in instead Lub Reset password