Przewlekła obturacyjna choroba płuc (POChP) – poważne nieuleczalne schorzenie układu oddechowego
Przewlekła obturacyjna choroba płuc związana jest ze zmniejszonym przepływem powietrza w drogach oddechowych. Następstwem choroby są zmiany pozapłucne, jest to więc schorzenie pozaustrojowe i wielonarządowe.
POChP to przewlekły stan zapalny prowadzący do niepełnosprawności oddechowej, a niedostosowany styl życia i brak leczenia mogą sprawić, że schorzenie to okaże się śmiertelne.
Przebieg choroby
Symptomy ze strony układu oddechowego to głównie: przewlekły kaszel, świszczący oddech, duszności, ogólne osłabienie i niewydolność fizyczna. Jako, że POChP dotyczy również chorób współistniejących, do objawów pozapłucnych należą: zmniejszenie masy ciała, niedostateczne odżywienie organizmu, refluks żołądkowo-przełykowy, osłabienie mięśni szkieletowych, zmniejszenie gęstości tkanki kostnej, niedokrwistość, zaburzenia wydzielania hormonów, schorzenia sercowo-naczyniowe (nadciśnienie tętnicze, nadciśnienie płucne, niewydolność serca, choroba wieńcowa, zawał serca, niedokrwienie kończyn i mózgu i udar mózgu), cukrzyca typu II, zaburzenie prawidłowego funkcjonowania układu nerwowego (ze stanami lękowymi i depresją włącznie).
Rozpoznanie POChP
W pierwszej kolejności odbywa się wywiad z chorym u lekarza internisty. Jeżeli badany skarży się na przewlekły kaszel z odksztuszaniem plwociny oraz nieprzemijające duszności, a dodatkowym czynnikiem jest nałóg palenia tytoniu – pacjenta kieruje się na badanie spirometryczne – podstawowe badanie pozwalające zdiagnozować przewlekłą obturacyjną chorobę płuc. Polega ono na pomiarze objętości i pojemności płuc oraz przepływu powietrza w płucach i oskrzelach w różnych fazach cyklu oddechowego. Pozwala to na ustalenie stopnia zaawansowania schorzenia:
• stopień I to łagodna postać POChP;
• Stopień II – postać umiarkowana, w której występują kaszel, odkrztuszanie plwociny i duszność wysiłkowa;
• stopień III – ciężka postać choroby, w której objawy są bardziej nasilone;
• stopień IV – bardzo ciężka postać POChP, w której dochodzi do ostrej niewydolności oddechowej i prawokomorowej niewydolności serca, co stanowi poważne zagrożenie życia.
Poza spirometrią wykonuje się rentgen klatki piersiowej, gazometrię (badanie krwi pozwalające wykryć zaburzenia równowagi kwasowo-zasadowej i nieprawidłowości wymiany gazowej w organizmie).
Kilka metod leczenia POChP
Istnieją następujące sposoby leczenia przewlekłej obturacyjnej choroby płuc :
1. Farmakologiczne: stosuje się tu leki rozszerzające oskrzela (β-mimetyki, cholinolityki, metyloksantyny lub kombinacje tych substancji) podawane w formie wziewnej. W zaostrzonych postaciach choroby sięga się również po leki sterydowe – glikokortykoidy (beklometazon, budezonid, triamcynolon i flutikazon), których stosowanie wywołuje jednak wiele powikłań (uszkodzenie mięśni obwodowych i oddechowych oraz – w przypadku długotrwałego stosowania – nasilenie ostrej niewydolność oddechowej).
2. Tlenoterapia ma na celu zmniejszenie ciśnienia w tętnicy płucnej oraz wywołanie wzrostu ciśnienia parcjalnego w krwi tętniczej, w celu lepszego dotlenienia serca. Tlenoterapia przeprowadzana jest w warunkach domowych i stosowana jest po to, aby polepszyć jakość życia chorego oraz maksymalnie je wydłużyć.
3. Wentylacja mechaniczna
• inwazyjna – prowadzona jest na oddziałach szpitalnych poprzez rurkę intubacyjną lub tracheotomijną. Jest to sztuczne wspomaganie oddychania, niosące jednak ze sobą ryzyko poważnych powikłań – rurka wprowadzona do dróg oddechowych znacznie zwiększa możliwość wystąpienia infekcji bakteryjnych i uniemożliwia normalne przyjmowanie posiłków;
• nieinwazyjna – polega na wspomaganiu oddychania bez konieczności stosowania intubacji, wentylacja odbywa się za pomocą masek twarzowych lub nosowych oraz ustników;
4. Operacje chirurgiczne wykonywane są w celu zmniejszenia objętości płuc – wycina się pęcherze rozedmowe lub dokonuje przeszczepu płuca. Bardzo wyraźnie usprawnia to oddychanie, jednak szansa przeżycia po przeszczepie wynosi jedynie 50%, przy czym osoby po 65 roku życia często nie kwalifikują się do operacji.
5. Rehabilitacja ma zapobiec postępowi choroby oraz usprawnić funkcjonowanie układu oddechowego, a także złagodzić objawy i zwiększyć tolerancję organizmu na wysiłek. Regularne ćwiczenia oddechowe poprawiają ogólny stan zdrowia i zmniejszają ryzyko powikłań oraz śmierci wskutek POChP.
Najczęstsze przyczyny POChP i związana z nimi profilaktyka
Do najczęstszych czynników wywołujących POChP należy dym tytoniowy. Odpowiada on za blisko 90% przypadków przewlekłej obturacyjnej choroby płuc . Palenie bierne również stanowi czynnik ryzyka. Inne przyczyny to:
1. zanieczyszczenie powietrza;
2. praca w warunkach wysokiego stężenia pyłów organicznych i nieorganicznych oraz szkodliwych substancji chemicznych;
3. ciężkie choroby układu oddechowego przebyte w dzieciństwie (zapalenie płuc, gruźlica, stale utrzymująca się kolonizacja bakteryjna oskrzeli);
4. mniejsza pojemność płuc wykształcona w procesie rozwoju układu oddechowego;
5. niedobór alfa1-antytrypsyny – białka obecnego w osoczu krwi, które hamuje wydzielanie enzymów proteolitycznych wydzielanych przez granulocyty obojętnochłonne obecne w naciekach zapalnych oskrzeli (u osób cierpiących na POChP).
Prewencja
Zapobieganie POChP to przede wszystkim edukacja pacjenta w zakresie zdrowego stylu życia (właściwej diety i regularnej aktywności fizycznej) oraz budowanie świadomości na temat szkodliwości palenia tytoniu. Walka z już istniejącym nałogiem palenia papierosów jest równie istotna. Właściwie zbilansowana dieta bogata jest w nienasycone kwasy tłuszczowe, pełnowartościowe białko, węglowodany złożone oraz niezbędne witaminy i minerały. Jest to ważne ze względu na fakt, iż przy POChP często dochodzi do niedowagi i zmniejszenia masy ciała. Wynika to z trudności w przyjmowaniu posiłków z powodu duszności i osłabionego wchłaniania w przewodzie pokarmowym (organizm zużywa więcej energii na zapewnienie prawidłowego odżywienia mięśni oddechowych, które wykonują znacznie wzmożona pracę w POChP). Właściwie dobrane składniki pokarmowe pozwalają zmniejszyć zagrożenie niedożywienia. Aby obniżyć ryzyko wystąpienia POChP zaleca się również regularne szczepienia przeciw grypie i pneumokokom (zwłaszcza u osób po 65 roku życia).
