Brak pęcherzyka żółciowego – konsekwencje dla zdrowia
Pęcherzyk żółciowy to narząd magazynujący i zagęszczający żółć, która spływa do niego kanalikami z wątroby.
Niewielki narząd
Pęcherzyk żółciowy (potocznie „woreczek żółciowy”) to narząd magazynujący i zagęszczający żółć, która spływa do niego kanalikami z wątroby. Jest to płynna substancja w kolorze brunatnożółtym lub zielonkawym, o gorzkim smaku. W jej składzie znajdują się m.in.: kwasy żółciowe, fosfolipidy, cholesterol, resztki błony komórkowej oraz barwniki żółciowe (głównie bilirubina), śluz i toksyny zneutralizowane przez wątrobę. Ma odczyn kwaśny (w przeciwieństwie do zasadowej żółci wątrobowej). Żółć wydzielana jest przez komórki wątroby zwane hematocytami, następnie kanalikami dostaje się do pęcherzyka żółciowego, gdzie jest przechowywana i odwadniania (zagęszczana). Pozostaje w pęcherzyku do czasu aż będzie potrzebna do trawienia i wchłaniania tłuszczów, a także do przyswajania witamin A, D, E i K, zapewniając prawidłowe pH enzymom trzustkowym i jelitowym. Treść pokarmowa bogata w tłuszcz powoduje obkurczenie pęcherzyka i uwolnienie żółci, która przewodami żółciowymi spływa do dwunastnicy, gdzie bierze udział w trawieniu i skąd przechodzi do dalszego odcinka jelita wraz z masą pokarmową.
Pęcherzyk żółciowy umiejscowiony jest pod wątrobą, ma gruszkowaty kształt. Jest 10-centymetrowym narządem połączonym drogami żółciowymi z wątrobą i dwunastnicą. Może zmagazynować ok. 60 ml zagęszczonej żółci.
Kamica żółciowa i inne choroby pęcherzyka żółciowego
Zdarza się, że w czasie wędrówki z pęcherzyka do dwunastnicy wytrącają się w postaci kryształków: sole kwasów żółciowych, cholesterol, bilirubina, białka, węglan wapnia lub bilirubinian wapnia. Łączą się one w większe skupiska, tworząc tzw. kamienie żółciowe. Złogi te mogą być różnej wielkości: od ziarnka piasku do rozmiaru orzecha włoskiego lub nawet porównywalne wielkością do samego pęcherzyka żółciowego (tzw. kamienie odlewowe). Dolegliwość tę nazywa się kamicą żółciową. Może ona przebiegać bezobjawowo lub powodować dyskomfort czy nawet silny ból. Zazwyczaj po zjedzeniu tłustszej potrawy chory czuje ucisk, przepełnienie lub ból z prawej strony nadbrzusza lub pośrodku. Ponadto może się pojawić poranna gorycz w ustach, zmęczenie, zły nastrój i zaburzenia snu. Zdarza się, że odpływ żółci z pęcherzyka zostaje zablokowany przez kamień, wtedy chory odczuwa bardzo silny ból promieniujący do łopatki, brak apetytu, pojawiają się nudności, wymioty, gorączka, a w końcu żółtaczka. Nasilone objawy są wskazaniem do resekcji (usunięcia) pęcherzyka żółciowego. Jednak przed podjęciem decyzji o resekcji oprócz bólu lekarz bierze pod uwagę wyniki badań krwi (próby wątrobowe) i USG. Często zaleca się usunięcie pęcherzyka, w którym znajdują się złogi kamieni żółciowych, nawet jeśli nie powodują one bólu ani żadnych innych dolegliwości, ze względu na podwyższone ryzyko wystąpienia nowotworu. Cukrzyca typu 2 współwystępująca z kamicą żółciową również jest argumentem za resekcją.
Oprócz kamicy istnieją inne chorobowy pęcherzyka żółciowego, których najczęstszą przyczyną jest zablokowanie odpływu treści przez złogi:
1) zapalenie pęcherzyka żółciowego – najczęściej bywa następstwem kamicy, ale może też wystąpić jako powikłanie pooperacyjne, po urazach, po oparzeniach lub może objawić się w sepsie. Choroba polega na podrażnieniu błony śluzowej pęcherzyka, rozciągnięciu go, a następnie zachodzą inne niekorzystne zmiany biochemiczne;
2) wodniak, ropniak lub polip – to powikłania po zapaleniu pęcherzyka żółciowego;
3) nowotwór pęcherzyka żółciowego – rzadko występujący rodzaj raka, spowodowany przewlekłym stanem zapalnym.
Sposoby usunięcia pęcherzyka żółciowego
Metoda operacyjnego usunięcia pęcherzyka to cholecystektomia. Może być przeprowadzona tradycyjnie lub laparoskopowo. Zanim lekarz podejmie decyzję o operacji, wykonuje się tzw. ECPW (endoskopową cholangiopankreatografię wstępującą). Podczas badania lekarz wprowadza przez usta endoskop i obserwuje przewody pęcherzyka żółciowego oraz przepycha zalegające w nich kamienie do dwunastnicy, które dalej przechodzą do jelit i w ten sposób są wydalane. Oczywiście chociaż jest to skuteczna metoda usuwania kamieni żółciowych, mogą pojawić się kolejne. Jeśli tak się stanie i powoduje to dolegliwości bólowe, to lekarz podejmuje decyzję o operacji. Laparoskopia polega na wykonaniu 4 nacięć na brzuchu, przez które wprowadza się endoskop do wnętrza jamy brzusznej, wypełnia się jamę brzuszną gazem (CO2), co powiększa pole operacyjne, i za pomocą laparoskopu usuwa się pęcherzyk wraz z kamieniami. Gdy stan zapalny pęcherzyka jest ostry, wymagający natychmiastowej reakcji, to operację usunięcia pęcherzyka przeprowadza się metodą tradycyjną: przez nacięcie pod żebrami lekarz dostaje się do narządu i go wycina. Obydwa rodzaje zabiegu wymagają znieczulenia ogólnego. Po laparoskopii rekonwalescencja jest zdecydowanie krótsza, bo trwa ok. 2 tygodni, przy czym już w drugiej dobie można opuścić szpital (jeśli nie występują niepokojące objawy), a szwy usuwa się po 10 dniach. Po tradycyjnej operacji chory zostaje w szpitalu ok. 4–5 dni, a dochodzi do zdrowia ponad 4 tygodnie. Po takiej operacji żółć spływa bezpośrednio z wątroby do dwunastnicy stale, ale po pewnym czasie organizm reguluje sobie reakcję uwalniania żółci w czasie posiłków i radzi sobie w nowej sytuacji.
Dolegliwości i powikłania po zabiegu
Zespół po cholecystektomii to grupa problemów zdrowotnych, z jakimi boryka się 10–15% pacjentów. Wśród nowych objawów mogą się pojawić : zaparcia i bóle brzucha po prawej stronie pod żebrami, wzdęcia, odbijanie, ciężar w żołądku, niestrawność, ataki kolki oraz nawet stany zapalne czy żółtaczka. Przyczyną tego typu nieprzyjemnych dolegliwości mogą być np. zakażenie bakteryjne lub pasożytnicze (głównie lamblie), nieusunięte lub nowe złogi w drogach żółciowych, zapalenie trzustki lub po prostu nieodpowiednia dieta.
Ważne zalecenia po operacji
Istotną kwestią, o której każdy pacjent po usunięciu pęcherzyka żółciowego powinien pamiętać, jest dieta. Powinna ona być lekka, co oznacza nie tylko rezygnację z potraw smażonych, wyjątkowo tłustych i słodkich, ale także konieczność picia dużej ilości wody (przynajmniej 2 litry dziennie) oraz spożywanie jednorazowo raczej małych porcji, za to częściej – 5–6 razy dziennie. Konieczność eliminacji większości tłuszczów wynika z jakości produkowanej przez organizm żółci, która nie jest już zagęszczana w pęcherzyku, przez co jest „rzadsza” i mniej efektywna (gorzej radzi sobie z trawieniem, co jest przyczyną zaparć).
Oprócz lekkostrawnej diety ważny jest spokojny tryb życia: unikanie stresu, zdenerwowania i przemęczenia czy niepodejmowanie zbyt dużego wysiłku fizycznego oraz, jeśli to konieczne, przyjmowanie leków pomagających w trawieniu tłuszczu i działających rozkurczowo. Istotną kwestią jest zdrowy, odpowiednio długi sen oraz odpoczynek w ciągu dnia.
Odpowiednia dieta
Pacjenci po cholecystektomii powinni spożywać głównie potrawy gotowane (w wodzie lub na parze) oraz duszone w sosie własnym czy pieczone bez dodatku tłuszczu. Zdecydowanie należy zrezygnować ze smażenia, grillowania oraz sporządzania tłustych, zasmażanych sosów na bazie masła, smalcu czy śmietany. Wywary mięsne powinno się zastąpić warzywnymi. Tłuszcze należy mocno ograniczyć i wybierać je starannie. W diecie powinny pojawić się głównie roślinne oleje nierafinowane i tłoczone na zimno (zawierające nienasycone kwasy tłuszczowe).
Najważniejsze jest jednak dostarczanie w pożywieniu odpowiedniej ilości białka, węglowodanów i tłuszczy (tych zdrowych) oraz witamin i minerałów – dieta musi być jak najlepiej zbilansowana. Potrawy zimne lepiej mocno ograniczyć lub wykluczyć z jadłospisu, a wprowadzić dania ciepłe (nie gorące). Posiłki trzeba jeść spokojnie i powoli, dokładnie przeżuwać.
1. Produkty, które należy czasowo wyeliminować
Po operacji niewskazane są: pełnotłusty nabiał (sery, śmietana, tłuste mleko), tłuste mięso (wieprzowina, baranina, gęsina, mięso kacze, podroby, pasztety, boczek i inne tłuste wędliny), żółtko jaja (ze względu na wysoką zawartość cholesterolu mającego tendencję do tworzenia złogów kamieni żółciowych), cebula, czosnek, ostre przyprawy (pieprz, chilli, chrzan, musztarda, ketchup, ocet) oraz ogólnie zbyt obfite posiłki , produkty wzdymające (warzywa kapustne. np.: kapusta, brukselka, i strączkowe), kawa, czarna herbata (zwłaszcza mocne napary), produkty kwaśne (kiszone warzywa, kefiry, maślanki, przetwory na bazie octu), zbyt duża ilość cukru i słodyczy, a także używki: tytoń i alkohol. Zdecydowanie należy unikać cholesterolu oraz ograniczyć spożycie tłuszczu do niezbędnego minimum z naciskiem na rezygnację z nasyconych kwasów tłuszczowych (są to głównie tłuszcze pochodzenia zwierzęcego: smalec, masło i pełnotłuste produkty mleczne, tłuste mięso oraz takie tłuszcze roślinne jak olej palmowy) oraz olejów rafinowanych (czyli poddanych oczyszczaniu na drodze ekstrakcji za pomocą silnych środków chemicznych,w wyniku czego oleje te tracą ważne dla zdrowia witaminy i minerały, ale również smak, zapach, barwę oraz stają się przejrzyste i mogą być długo przechowywane), czy tłuszczy utwardzonych (syntetycznych tłuszczy trans, które powstają z rafinowanych olejów roślinnych w wyniku procesu uwodornienia, są to np.(margaryny, np. zawierające olej palmowy, frytury do smażenia – często używane w restauracjach, tłuszcze wykorzystywane w przemyśle cukierniczym, czy oleje w chipsach, majonezach, produktach w proszku i słodkich przekąskach). Uważać trzeba również na błonnik zawarty w produktach pełnoziarnistych i skórkach owoców i warzyw (zawsze spożywać należy je obrane). Taka dieta zalecana jest do czasu, aż organizm nauczy się radzić sobie bez pęcherzyka żółciowego. Z czasem można ją urozmaicać i modyfikować, obserwując reakcję układu pokarmowego na nowe produkty.
2. Produkty zalecane
Pożądane są z kolei: gotowane lub pieczone warzywa i owoce (marchewka, buraki, szparagi, szpinak, jagody, borówki, jabłka, banany, cytrusy , brzoskwinie), które przed gotowaniem obróbką termiczną powinny być obrane, a także chude mleko i nabiał (o zawartości do 2% tłuszczu), chude mięso (chude części kurczaka i indyka bez skóry, cielęcina, chuda wołowina, jagnięcina), nietłuste ryby (dorsz, karp, sola, miruna, okoń, szczupak, sandacz, leszcz, pstrąg), białko jaja – jako dobrze przyswajalne – czerstwe pieczywo i produkty zbożowe dobrze ugotowane (makaron, ryż, kasza jaglana, jęczmienna, kuskus, płatki ryżowe, owsiane, jaglane), łagodne przyprawy ziołowe (oregano, bazylia, tymianek, majeranek, koperek, pietruszka oraz cynamon), dobrej jakości tłuszcze roślinne zawierające nienasycone kwasy tłuszczowe (oleje nierafinowane, tłoczone na zimno, np.: olej kokosowy, rzepakowy, oliwa z oliwek, olej lniany, kukurydziany), lekko podgrzane soki owocowe, produkty obfitujące w witaminy z grupy B oraz A, C , E i K. Słodycze najlepiej zastąpić niskosłodzonymi dżemami, miodem i domowymi wypiekami bez zawartości tłustej śmietany i masła (np. ciasta drożdżowe) oraz delikatnymi deserami w postaci budyniu czy galaretki, dozwolone są niewielkie ilości kakao. Pamiętać trzeba o dostarczaniu dużej ilości lekkich płynów takich, jak np. domowe kompoty, rozcieńczone soki owocowe, słabe napary ziołowe (rumianek, dziurawiec, mięta, pokrzywa) oraz przede wszystkim niegazowana woda..
Wszelkie zalecenia dietetyczne oraz dotyczące trybu życia dla osób po wycięciu woreczka żółciowego wynikają z konieczności nieobciążania hepatocytów. Należy pamiętać, że to właśnie komórki wątroby produkują żółć potrzebną do trawienia tłuszczów. Pokarmy w nie obfitujące, zwłaszcza jeśli są to niezdrowe kwasy tłuszczowe nasycone, będą generowały większe zapotrzebowanie na żółć, co zwiększy ryzyko wystąpienia powikłań po operacji i nasili dolegliwości bólowe.
Bibliografia
S. Cabot, M. Jasinska, Jak w sposób naturalny zachować swój pęcherzyk żółciowy oraz jak postępować, gdy został usunięty, Purana, Wrocław 2015
Zespół dolegliwości po wycięciu pęcherzyka żółciowego, K. Janicki (red.) na podstawie Domowego poradnika medycznego, PZWL, http://www.medonet.pl/choroby-od-a-do-z/choroby-narzadow-wewnetrznych,zespol-dolegliwosci-po-wycieciu-pecherzyka-zolciowego,artykul,1580026.html
Cholecystektomia (usunięcie pęcherzyka żółciowego), mp.pl Gastrologia 29.05.2013, https://gastrologia.mp.pl/diagnostyka/86062,cholecystektomia-usuniecie-pecherzyka-zolciowego
W tej samej kategorii
Posty powiązane tagami