Cholestaza (gr. cholestasis) oznacza dosłownie zastój żółci w drogach żółciowych i wątrobie. Żółć to zielonożółta substancja, produkowana przez komórki wątroby – hepatocyty, gromadzona następnie w pęcherzyku żółciowym. Podczas posiłku pęcherzyk kurczy się i wydziela swoją zawartość przez przewody żółciowe do światła jelita, co umożliwia trawienie i wchłanianie tłuszczów oraz witamin rozpuszczalnych w tłuszczach (A, D, E, K).
W cholestazie zablokowany zostaje przepływ żółci do jelita – dochodzi do zastoju żółci w wątrobie oraz wzrostu stężenia bilirubiny i kwasów żółciowych we krwi. Taki stan objawia się żółtaczką (żółte zabarwienie skóry i twardówek) oraz silnym, uporczywym świądem (pierwsze objawy pojawiają się na dłoniach i stopach, szczególnie po ogrzaniu – po kąpieli, w łóżku). Bilirubina odpowiada również za ciemne zabarwienie kału, dlatego może pojawić się jasny, odbarwiony stolec oraz ciemny mocz. Ponadto związki zawarte w żółci uszkadzają komórki wątroby, co powoduje podwyższenie stężenia enzymów wątrobowych we krwi. Dodatkowo mogą wystąpić: powiększenie wątroby, ból w prawym podżebrzu lub wyczuwalny dotykiem niebolesny pęcherzyk żółciowy. Objawy te nie sugerują jednoznacznie cholestazy, mogą natomiast wskazywać na jej przyczynę.
Mogą ją wywołać dwa mechanizmy:
1) wewnątrzwątrobowy – za wystąpienie dolegliwości odpowiadają schorzenia wątroby, np. wirusowe zapalenie wątroby (WZW B, WZW C), nadużywanie alkoholu i marskość alkoholowa, choroby wrodzone;
2) zewnątrzwątrobowy – dochodzi do zatkania dróg żółciowych, spowodowanego chorobami przewodów żółciowych, jak: kamica, nowotwór lub torbiele, lub uciskiem z zewnątrz, np. w raku trzustki.
Rozpoznanie stawiane jest przez lekarza na podstawie badania lekarskiego, badania krwi i USG jamy brzusznej, które może uwidocznić poszerzone drogi żółciowe oraz nierzadko przyczynę dolegliwości. Leczenie polega przede wszystkim na opanowaniu choroby podstawowej i odbarczeniu dróg żółciowych. Wystąpienie cholestazy zawsze świadczy o wystąpieniu choroby, która może być śmiertelnie niebezpieczna lub prowadzić do marskości wątroby, dlatego w każdym przypadku konieczna jest konsultacja lekarska.
