Przyswajanie składników pokarmowych
Enzymy są biokatalizatorami, czyli związkami przyspieszającymi zachodzenie wielu reakcji chemicznych. Pełnią one wiele funkcji, a w przewodzie pokarmowym odpowiadają za prawidłowe trawienie cukrów, białek i tłuszczy i za rozkładanie ich do mniej złożonych postaci, przyswajalnych przez organizm. Enzymy trawienne u człowieka są wytwarzane głównie w trzustce i jelicie cienkim. Człowiek nie wytwarza wszystkich enzymów, dlatego nie może trawić niektórych związków.
Amylaza
Jest produkowana przez trzustkę jako składnik soku trzustkowego oraz przez ślinianki – jest składnikiem śliny. Rozkłada ona skrobię oraz inne cukry złożone do maltozy, czyli cukru prostego. W diagnostyce jest używana jako enzym wskaźnikowy przy niektórych schorzeniach, kiedy jej poziom jest znacznie podwyższony przy normie we krwi poniżej 220 U/I. Do tych schorzeń należą: ostre zapalenie trzustki, alkoholizm, choroby wątroby, zapalenie pęcherzyka żółciowego, pęknięcie wrzodu dwunastnicy, choroby ślinianek oraz niektóre nowotwory złośliwe.
Lipaza trzustkowa
Należy do lipaz, grupy enzymów uczestniczących w rozkładaniu tłuszczów produkowanych przez układ pokarmowy. W tej grupie jest to najważniejszy enzym. Tak jak amylaza, jest enzymem wskaźnikowym jednak bardziej specyficznym dla trzustki i jej schorzeń, ponieważ produkowana jest tylko przez ten narząd. Jej podwyższony poziom występuje w ostrym zapaleniu trzustki, niedrożności jelit, pęknięciu wrzodu dwunastnicy, zapaleniu otrzewnej, w chorobach zapalnych jelit, wątroby oraz dróg żółciowych oraz przy raku trzustki. Norma lipazy trzustkowej we krwi wynosi poniżej 150 U/I.
Celulaza
To enzym rozkładający wiązania w celulozie, czyli wielocukrze roślinnym. Celuloza nie jest trawiona przez ludzki przewód pokarmowy, ponieważ te enzymy trawienne nie potrafią rozkładać wiązań występujących pomiędzy cząsteczkami budującymi celulozę. Celulazy nie wytwarzają żadne zwierzęta oprócz niektórych bezkręgowców. Enzym ten produkują grzyby, bakterie oraz niektóre rośliny pasożytnicze. Obecnie wykorzystywany jest przez człowieka w przetwórstwie między innymi jako składnik pasz, używany jest też do fermentacji i filtracji piwa.
Laktaza
Laktaza jest enzymem rozkładającym laktozę – dwucukier wchodzący w skład mleka. Po okresie karmienia mlekiem matki organizmy ludzkie zaprzestają produkować ten enzym. Udomowienie bydła i korzystanie z jego mleka spowodowało jednak utrzymywanie wydzielania laktazy. Dzięki temu większość dorosłych jest w stanie pić mleko i jeść produkty mleczne. U wielu dorosłych lub starszych występuje nietolerancja laktozy spowodowana niedoborem wydzielania laktazy. Objawami niedoboru enzymu są bóle brzucha i wzdęcia spowodowane trawieniem nadmiaru nierozłożonej laktozy w przewodzie pokarmowym. Podstawowym leczeniem jest dieta bezlaktozowa lub podawanie enzymu doustnie.
Proteaza
Proteazy to duża grupa enzymów o szerokim zastosowaniu nie tylko trawiennym – odpowiadają za rozkładanie wiązań peptydowych, czyli tych występujących w białkach. Regulują wiele procesów fizjologicznych poprzez aktywację, syntezę lub degradację potrzebnych białek. Są również odpowiedzialne za trawienie białek zawartych w pokarmie.
Podsumowanie
Enzymy trawienne są potrzebne do rozkładania cukrów, tłuszczy i białek do postaci prostszych chemicznie, tak aby organizm mógł wykorzystać je do odżywienia komórek. Niektóre z nich, np. lipaza, są doskonałym środkiem do rozpoznania niektórych jednostek chorobowych, a inne, jak laktazę, można suplementować w wypadku niedoborów.
