Nadwrażliwość pokarmowa określana jest jako zespół obiektywnie potwierdzonych objawów występujących po spożyciu konkretnego pokarmu w dawce tolerowanej przez inne, zdrowe osoby. Dzielimy ją na: nadwrażliwość alergiczną, związaną z nadreaktywnością układu immunologicznego, i nadwrażliwość niealergiczną, nazywaną też nietolerancją pokarmową, wywołaną innymi czynnikami.
Nadwrażliwość alergiczna
Alergiczny typ nadwrażliwości można podzielić na trzy kategorie zależnie od mechanizmu wywołującego: IgE-zależne, IgE-niezależne (nazywane „komórkowymi”) i mieszane. Mechanizm reakcji IgE-zależnych polega na wytwarzaniu przeciwciał w odpowiedzi na przyjmowany pokarm, błędnie uznawany przez organizm za patogenny. Wytworzone przeciwciała z klasy IgE łączą się z komórkami tucznymi (występującymi w błonach śluzowych), które uwalniają magazynowane mediatory zapalne i powodują objawy alergii. Do tego typu reakcji należą: anafilaksja, ostra pokrzywka czy zespół alergii jamy ustnej. Drugi typ, IgE-niezależny, polega na aktywacji różnych grup limfocytów T, w wyniku czego uszkadzane są enterocyty (nabłonek jelita cienkiego). Do tego typu zaliczamy celiakię i enteropatię indukowaną białkami pokarmowymi. Trzeci typ, mieszany, polega na jednoczesnym występowaniu w różnym stopniu reakcji IgE-zależnych i komórkowych.
Nadwrażliwość niealergiczna
Wyróżniamy cztery typy nietolerancji pokarmowej w zależności od przyczyny: metaboliczną, farmakologiczną, toksyczną i idiopatyczną. Metaboliczna nadwrażliwość pokarmowa wywołana jest przez defekt metabolizmu u chorego, taki jak brak lub niedobór enzymu, np. w nietolerancji laktozy. Nietolerancje farmakologiczne wywołane są występowaniem w żywności dużych ilości amin biogennych, czyli organicznych zasad powstających z dekarboksylacji aminokwasów. Długie przechowywanie jedzenia w folii sprzyja ich powstawaniu. Przykładami takiej nadwrażliwości może być nietolerancja tyraminy (sery, marynowane śledzie), teobrominy (czekolada, herbata, cola) czy histaminy (ryby, kapusta kiszona). Toksyczna nadwrażliwość związana jest z toksynami w pożywieniu, np. toksyny ryb z rodzin makrelowatych.
Objawy i leczenie
Najczęstsze objawy związane z przewodem pokarmowym to: nudności, wymioty, biegunka, ból brzucha, brak apetytu i reakcje skórne, jak pokrzywka, obrzęk naczynioruchowy i atopowe zapalenie skóry. Innymi, rzadziej występującymi objawami, mogą być: alergiczny nieżyt nosa, astma, alergiczne zapalenie spojówek a nawet wstrząs anafilaktyczny. Leczenie przede wszystkim polega na diecie eliminacyjnej, to znaczy niepodawanie szkodzącego pokarmu – to jest jedyna skuteczna metoda postępowania w nadwrażliwości pokarmowej. W razie wystąpienia objawów można podać leki przeciwhistaminowe lub glikokortykosteroidy w zależności od stopnia ciężkości objawów. Działanie we wstrząsie anafilaktycznym musi być natychmiastowe – należy bezzwłocznie wezwać pomoc i podać adrenalinę.
Podsumowanie
Nadwrażliwość pokarmowa to zespół objawów występujących po spożyciu potraw. Dzielimy ją na alergiczną i niealergiczną. Objawy pochodzą głównie z przewodu pokarmowego i są to: nudności, wymioty, ból brzucha, biegunka i brak apetytu. Podstawą leczenia jest dieta eliminacyjna. Po wystąpieniu objawów należy podać leki przeciwhistaminowe lub glikokortykosteroidy.
