Sprzymierzeńcy układu pokarmowego
Sprawnie działający układ pokarmowy zapewnia niezakłócony proces dostarczania organizmowi składników odżywczych.
Sprzymierzeńcy układu pokarmowego, czyli produkty usprawniające jego pracę
W skład układu pokarmowego wchodzą: jama ustna, przełyk, żołądek, dwunastnica, wątroba, trzustka, jelito cienkie i jelito grube z odbytem. Sprawnie działający układ pokarmowy zapewnia niezakłócony proces dostarczania organizmowi składników odżywczych i energii z białek, tłuszczów i węglowodanów oraz umożliwia przyswajanie cennych minerałów i witamin.
Różne dolegliwości
Z powodu nieprawidłowego sposobu odżywiania się, braku lub wystarczającego ruchu oraz różnego rodzaju nałogów praca układu pokarmowego może być poważnie zaburzona. Najczęściej pojawiają się: zgaga, bóle brzucha, gazy i wzdęcia, biegunki, zaparcia, nudności, wymioty, alergie pokarmowe, hemoroidy, a nawet poważne choroby, jak: stany zapalne, wrzody żołądka i dwunastnicy lub nawet nowotwory.
Sekret niezakłóconego trawienia
Sposób odżywiania jest bardzo ważny, ponieważ ma wpływ na zdrowie całego organizmu. Większość substancji (także tych szkodliwych) dostaje się do ustroju właśnie drogą pokarmową, a stamtąd do krwioobiegu. Warto więc zadbać o dostarczanie tylko najbardziej wartościowych, w pełni naturalnych pokarmów. Ważne jest niezaleganie resztek pokarmowych w jelitach, ponieważ są to substancje, które organizm przeznaczył do wydalenia. Jak najszybsze pozbycie się ich jest więc konieczne.
Produkty wspomagające proces trawienny
Istnieje wiele naturalnych produktów bogatych w witaminy, minerały, pełnowartościowe białko, zdrowe tłuszcze i węglowodany oraz zawierających inne substancje wpływające na przebieg trawienia. Są to różne zioła, nasiona i rośliny lecznicze mające w składzie liczne bioaktywne związki o silnych właściwościach prozdrowotnych. Wiele z nich może wspomóc m.in. pracę układu pokarmowego.
Aloes
Rośnie w klimacie tropikalnym, może być dużym drzewem albo krzewem. Należy do tzw. sukulentów, co oznacza, że gromadzi zapas wody. Potrzebuje jej na czas suszy, co jest charakterystyczne dla gorących stref klimatycznych. Aloes zawiera bogactwo składników odżywczych: ważne aminokwasy, polisacharydy, nienasycone kwasy tłuszczowe, witaminy (B1 – tiaminę, B2 – ryboflawinę, B3 inaczej PP – niacynę, B6 – pirydoksynę, B9 – kwas foliowy, rzadko spotykaną w roślinach witaminę B12 oraz A, C i E) i mikroelementy (wapń, magnez, cynk, chrom, selen, sód, potas, żelazo, miedź, mangan). Są w nim również inne związki bioaktywne.
Surowiec leczniczy uzyskuje się z mięsistych liści wypełnionych mlecznym sokiem o żółtym lub brązowym kolorze. To właśnie w tej zawiesinie są substancje prozdrowotne, m.in.: aloina (barbaloinę) i aloeemodynę. Są to związki organiczne, tzw. antrachinony, o właściwościach przeczyszczających i żółciopędnych. Sok z aloesu, reguluje przemianę materii i przyspiesza proces trawienia dzięki temu, że wzmacnia działanie dobroczynnych bakterii tworzących mikroflorę jelitową oraz zapewnia odpowiedni poziom pH w przewodzie pokarmowym.
Ma to wpływ na polepszenie wchłaniania składników odżywczych. Aloes jest rośliną leczniczą, wpływającą korzystnie również na układ pokarmowy:
1) ma cechy oczyszczające – polisacharydy wiążą toksyny i metale ciężkie, a aloina i aloeemedyna pobudzają aktywność kosmków jelitowych;
2) wspomaga oczyszczanie wątroby;
3) dba o prawidłową mikroflorę jelitową, zwalczając bakterie groźne dla zdrowia;
4) ma właściwości przeciwpasożytnicze – pomaga usunąć z przewodu pokarmowego owsiki, glisty ludzkie, przywry czy tasiemce, może więc być suplementem pomocnym przy kuracjach odrobaczających;
5) zapobiega alergiom pokarmowym;
6) przeciwdziała powstawaniu stanów zapalnych błon śluzowych;
7) może zapobiegać wrzodom żołądka i dwunastnicy (dzięki działaniu ochronnemu na błony śluzowe);
8) wspomaga odchudzanie (przyspiesza rozkład cukrów, białek i tłuszczów oraz działa przeczyszczająco i odtruwająco);
9) w dłuższej perspektywie wykazuje aktywność przeciwnowotworową.
Można go stosować w formie soku, oleju lub miąższu z obranych liści. Niewskazany jest jednak u kobiet w ciąży ani u dzieci, osób zmagających się z zaburzeniami trawienia takimi jak; biegunki, nudności i wymioty (aloes może nasilić te dolegliwości).
Zielona herbata
Zielona herbata to napar sporządzany z liści bardzo wielu gatunków herbat. Poszczególne odmiany charakteryzują się różnym wyglądem listków oraz odmiennym smakiem, zapachem i kolorem naparu. Zależy to zarówno od strefy klimatycznej, w której uprawiany jest dany gatunek, pory roku i dnia, w których zostały zebrane liście, oraz ich wieku. Zielona herbata powstaje w wyniku odpowiedniego procesu technologicznego: liście najpóźniej godzinę po zerwaniu poddaje się procesowi suszenia (zapobiega to ich wcześniejszej fermentacji, co pozwala na zachowanie praktycznie wszystkich cennych substancji prozdrowotnych).
Liście herbaty zielonej zawierają więc liczne substancje odżywcze i związki bioaktywne:
• katechiny – jedne z najsilniejszych antyoksydantów z grupy polifenoli, które zwalczają wolne rodniki tlenowe wywołujące stany zapalne w organizmie mogące skutkować wieloma groźnymi dolegliwościami;
• garbniki (taniny) roślinne – nadają gorzko-cierpki smak herbacie i wykazują działanie antybakteryjne i przeciwzapalne;
• alkaloidy;
• aminokwasy, lipidy i białka;
• witaminy z grupy B oraz witaminy A, E i C;
• mikroelementy: potas, miedź, cynk, wapń, mangan, fluor.
Na podstawie wielu badań stwierdzono, iż napar z zielonej herbaty:
1) przyspiesza spalanie tkanki tłuszczowej – picie zalecane jest więc osobom dbającym o sylwetkę i stosującym dietę odchudzającą, gdyż wyraźnie zmniejsza apetyt, dając uczucie sytości. Możliwe jest to dzięki zdolności katechin do rozkładu cząsteczek tłuszczu, częściowego blokowania ich wchłaniania w jelicie oraz mobilizacji organizmu do ich szybszego zużycia. Katechiny wspomagają też działanie enzymów trawiennych i nasilają proces termogenezy (wytwarzania ciepła). Liście herbaty zielonej mają ponadto wysoką zawartości białka (nawet do 25%), z tego powodu w Azji dodawane są do potraw (zup, sałatek, dań obiadowych). To dlatego zarówno napar z liści, jak i świeże liście dają uczucie sytości porównywalne z tym, po zjedzeniu lekkiego posiłku;
2) łagodzi niestrawność;
3) działa przeciwzapalnie – odpowiedzialne są za nie taniny łagodzące takie dolegliwości, jak: biegunki czy nieżyt żołądka;
4) ma właściwości przeciwcukrzycowe – zwiększa wrażliwość komórek przewodu pokarmowego na insulinę oraz zmniejsza nietolerancję glukozy;
5) ma zdolność do usuwania toksyn z przewodu pokarmowego;
6) działa antybakteryjnie (dzięki zawartości garbników), zwalcza drobnoustroje dostające się do organizmu drogą pokarmową.
Napar z liści zielonej herbaty nie powinien być zbyt silny (ze względu na zawartość taniny i kofeiny). Jeśli jest intensywny, może powodować migreny i problemy z zasypianiem. Herbatę zieloną można zalewać gorącą (nie wrzącą) wodą kilka razy. Pierwszy napar będzie silniejszy – stąd pobudzające działanie, drugi natomiast jest dużo słabszy, o cechach uspokajających. Ważna jest również odpowiednia temperatura płynu do picia (50–55oC) – gorący podrażnia gardło, śluzówkę przełyku i żołądka oraz traci wiele cennych substancji odżywczych. Nie powinno się pić zielonej herbaty na pusty żołądek, niewskazane jest dla kobiet w ciąży, matek karmiących i dzieci (z uwagi na zawartość taniny i kofeiny). Katechiny mogą również blokować wchłanianie żelaza oraz mają tendencję do wypłukiwania wapnia z organizmu. Najlepiej więc jest pić ją w ograniczonych ilościach.
Nasiona lnu
Popularną nazwą jest siemię lniane. Są to nasiona lnu zwyczajnego, jednej z najstarszych roślin uprawnych. Mają brązowy kolor, niewielkie rozmiary (2-3 mm) i gładką, śliską powierzchnię. Bogate są w substancje odżywcze: wielonienasycone kwasy tłuszczowe (omega 3 – kwas alfalinolenowy ALA, omega 6 – kwas linolenowy LA), białko, błonnik pokarmowy, witaminy (B1, B6, B3, B5 – kwas pantotenowy, B9 - kwas foliowy, E), minerały (potas, wapń, magnez, cynk, miedź, żelazo, mangan) oraz substancje aktywne (fitoestrogeny podobne w działaniu do ludzkich estrogenów, flawonoidy o silnych właściwościach przeciwutleniających oraz enzymy – linamarazę, linustatynazę i alfahydroksynitrylazę).
Dzięki zawartości tych związków siemię lniane wpływa pozytywnie na kondycję układu pokarmowego:
1) ma działanie śluzotwórcze – powstały przy namoczeniu ziaren śluz pokrywa ściany przewodu pokarmowego i przez to działa ochronnie, zapobiega stanom zapalnym oraz łagodzi podrażnienia. Możliwe jest to dzięki zawartości kwasu tłuszczowego alfalinolenowego (ALA);
2) jest pomocne przy łagodzeniu objawów nieżytów oraz wrzodów żołądka i dwunastnicy;
3) błonnik pokarmowy z siemienia przyspiesza przesuwanie się treści pokarmowej, co zapobiega zaparciom;
4) śluz z nasion lnu jest lekiem stosowanym przy biegunkach;
5) błonnik nierozpuszczalny z kolei poprawia perystaltykę jelit, co jest istotne w dietach odchudzających. Wysoka zawartość białka i duża ilość błonnika rozpuszczalnego zwiększają uczucie sytości;
6) ma działanie oczyszczające – ułatwia pozbycie się toksyn, metali ciężkich i innych szkodliwych substancji, za detoksykację odpowiada przede wszystkim błonnik pokarmowy;
7) dba o prawidłową mikroflorę bakteryjną jelit (stanowi pożywkę dla dobrych bakterii obecnych w przewodzie pokarmowym);
8) łagodzi objawy nadkwaśności żołądkowej przez ochronę błony śluzowej przed działaniem zbyt dużych ilości soków żołądkowych zawierających kwas solny.
Siemię lniane zawiera dwa rodzaje błonnika pokarmowego. Błonnik rozpuszczalny ma właściwości żelujące – wiąże treść pokarmową, opóźnia jej wydalenie, ma to zasadnicze znaczenie przy biegunkach. Błonnik nierozpuszczalny z kolei zwiększa objętość treści jelit, przyspiesza perystaltykę i ułatwia wydalanie. Ten rodzaj błonnika pomocny jest przy zaparciach pod warunkiem zwiększenia ilości wypijanej wody (błonnik nierozpuszczalny wykazuje właściwości higroskopijne, czyli wiążące wodę).
Ostrożność w przyjmowaniu siemienia lnianego powinny zachować kobiety w ciąży ze względu na zawartość fitoestrogenów, hormonów roślinnych o cechach podobne do ludzkich estrogenów.
Bibliografia
Cieślik E., Turcza K., Właściwości prozdrowotne aloesu zwyczajnego, Postępy Fitoterapii 2015, nr 2, s. 117–124,
online: http://www.postepyfitoterapii.pl/wp-content/uploads/2015/08/pf_2015_117-124.pdf, dostęp [27.02.2018]
Całka J., Zasadowski A., Juranek J., Niektóre aspekty leczniczego działania zielonej herbaty, Bromatologia i Chemia Toksykologiczna 2008, nr 1, s. 5–14,
online: http://www.ptfarm.pl/download/7,2,171,20,2,2, dostęp [27.02.2018]
Wawryka J., Teodorczyk A., Zdrojewicz Z., Zastosowanie lecznicze siemienia lnianego, Medycyna Rodzinna 2017, nr 1, s. 41–47,
online: http://www.medrodzinna.pl/wp-content/uploads/2017/06/mr_2017_041-047.pdf, dostęp [27.02.2018]
Układ pokarmowy człowieka – budowa, trawienie, 18.03.2016, http://www.doctormed.pl/info/interna/uklad-pokarmowy/, dostęp [27.02.2018]
W tej samej kategorii