Antybiotykoterapia – jak wspomagać mikroflorę jelitową?
Antybiotyki to substancje wytarzane przez mikroorganizmy, które w niewielkim stężeniu hamują rozwój chorobotwórczych drobnoustrojów. Są stosowane do zwalczania infekcji bakteryjnych. Antybiotykoterapia, oprócz działania leczniczego, wykazuje również skutki uboczne. Jednym z nich jest zachwianie równowagi mikroflory jelitowej, powodujące m.in.: biegunki, bóle brzucha, wzdęcia. Aby zniwelować wpływ antybiotyków na dobroczynne drobnoustroje zasiedlające przewód pokarmowy, warto stosować probiotyki, prebiotyki lub synbiotyki.
Wpływ antybiotyków na mikroflorę jelitową
Podczas antybiotykoterapii dochodzi do zmian ilościowych i jakościowych w obrębie mikroflory przewodu pokarmowego (wyniszczenia rodzimej mikroflory i wzmożonego rozwoju bakterii chorobotwórczych, m.in. Clostridium perfringers, Klebsiella oxytoca, Clostridium difficile). U niemowląt i osób w podeszłym wieku antybiotyki ograniczają ogólną populację bakterii zasiedlających przewód pokarmowy. Dodatkowym problemem związanym ze stosowaniem antybiotyków jest kolonizacja organizmu przez grzyby, zwłaszcza z rodzaju Candida sp.
Oddziaływanie antybiotyków na mikroflorę jelitową jest uzależnione od ich spektrum działania oraz od końcowego stężenia w jelicie. Biegunki związane z antybiotykoterapią najczęściej występują u osób przyjmujących preparaty o szerokim spektrum działania (np. aminopenicyliny). Preparaty dobrze wchłaniane w górnej części przewodu pokarmowego mają mniejszy wpływ na drobnoustroje jelitowe niż słabo wchłaniane.
Probiotyki w czasie antybiotykoterapii
Probiotyki to żywe drobnoustroje, które podawane w odpowiedniej ilości wykazują pozytywny wpływ na organizm. Są one odporne na działanie soków trawiennych i mają zdolność do kolonizacji jelit. Do probiotyków należą m.in.: bakterie z rodzajów Lactobacillus, Bifidobacterium, Streptococus, Lactococcus, Enterococcus oraz drożdżaki Saccharomyces boulardi, Aspergillus niger. Źródłem dobroczynnych bakterii probiotycznych mogą być produkty mleczne poddane fermentacji, m.in. jogurty, maślanki, kefiry.
Probiotyki współzawodniczą z bakteriami patogennymi o substancje odżywcze. Pozwalają przywrócić równowagę mikroflory jelitowej i ograniczyć rozwój chorobotwórczych mikroorganizmów. Działają ochronnie na jelita, wspomagają wydzielanie śluzu i utrzymują prawidłowe pH przewodu pokarmowego. Ograniczają występowanie biegunek poantybiotykowych i skracają czas ich trwania. Wpływają też na układ odpornościowy: stymulują produkcję przeciwciał, zwiększają aktywność makrofagów i limfocytów.
Oprócz probiotyków w trakcie antybiotykoterapii można stosować również prebiotyki lub synbiotyki.
Prebiotyki to substancje stymulujące wzrost lub aktywność pożądanej flory jelitowej. Zalicza się do nich: oligosacharydy (m.in. fruktooligosacharydy, mannooligosacharydy, ksylooligosacharydy, galaktooligosacharydy) oraz polisacharydy (inulinę, skrobię, celulozę). Źródłem prebiotyków jest m.in. korzeń z cykorii. Pozytywne efekty przynosi stosowanie prebiotyków w dawce 4-8 g /dzień.
Synbiotyki to preparaty złożone z prebiotyków oraz probiotyków działających synergicznie. Takie połączenie zwiększa tolerancję szczepów probiotycznych na niekorzystny wpływ środowiska przewodu pokarmowego.
Jak stosować probiotyki?
Efektywność dziania probiotyków zależy od przeżywalności bakterii w przewodzie pokarmowym. Z tego względu ważne jest zachowanie odpowiedniego odstępu czasowego między spożywaniem posiłków a przyjmowaniem probiotyków. Probiotyki najlepiej stosować w trakcie posiłku (zawierającego tłuszcze) lub 30 minut przed jego spożyciem.
Probiotyki można przyjmować przed, po lub razem z antybiotykiem. Najczęściej zaleca się ich stosowanie 2 godziny przed lub po antybiotyku.
Dla skuteczności probiotykoterapii istotna jest odpowiednia dzienna dawka probiotyku – 5 mld CFU. Probiotyki należy stosować przez cały okres antybiotykoterapii do nawet kilku miesięcy po jej zakończeniu.
