Kudzu (łac. Pueraria lobata), inaczej ołownik łatkowaty lub opornik, to roślina pnąca, należąca do strąkowców (roślin motylkowych). Rośnie w krajach azjatyckich, przede wszystkim w Chinach, Japonii i Korei oraz w Ameryce: w rejonach zwrotnikowych i podzwrotnikowych. Oplata drzewa, krzewy, latarnie i słupy, pnąc się do 12 metrów wysokości. Cechą charakterystyczną kudzu jest szybkie tempo wzrostu – do 30 cm na dobę – z tego względu jest rośliną pastewną od lat dodawaną do pokarmu dla zwierząt hodowlanych (również z uwagi na wysoką zawartość skrobi). Kudzu stosowane jest także w medycynie naturalnej. Surowcem leczniczym są strąki i korzenie, w chińskim lecznictwie ludowym nazywane ge-gen. Dostępne są one zazwyczaj w formie sproszkowanej oraz w postaci różnych preparatów, np. tabletek.
Substancje aktywne biologicznie
Wyciągi z korzenia kudzu obfitują w cenne dla zdrowia izoflawonoidy (1,77–12% suchej masy), należące do difenolowych fitoestrogenów roślinnych: puerarynę (stanowiącą 80% wszystkich zawartych w roślinie izoflawonoidów), daidzinę, daidzeinę, genisteinę, daidzeino-4,7 diglikozydy, puerarino-7- ksylosydy i 4,6-0 diacytylopueraryny. Związki te decydują o właściwościach prozdrowotnych rośliny.
Leczenie nałogów
Preparaty z korzenia ołownika łatkowatego stosowane są od lat w leczeniu uzależnień: alkoholizmu, nikotynizmu czy narkomanii. Kudzu pobudza bowiem wydzielanie serotoniny i dopaminy – hormonów wpływających na poprawę samopoczucia, zwiększenie poziomu szczęścia i zadowolenia, przypływ odwagi oraz ograniczenie uczucia lęku i strachu. Podobne działanie wykazują używki (alkohol, papierosy, narkotyki). Przyjmując więc wyciągi z opornika można realnie zmniejszyć ilość przyjmowanych używek. Dodatkowo, w przypadku alkoholu, kudzu hamuje działanie dehydrogenazy alkoholowej – enzymu przeprowadzającego proces utleniania alkoholu do toksycznego aldehydu octowego – oraz dehydrogenazy aldehydowej – enzymu rozkładającego aldehyd octowy do kwasu octowego. Hamuje to metabolizm alkoholu etylowego w organizmie, co łagodzi objawy zatrucia alkoholowego.
Ochrona układu sercowo-naczyniowego
Izoflawonoidy rozszerzają naczynia wieńcowe, obniżają ciśnienie krwi, hamują agregację trombocytów i obniżają poziom trójglicerydów i cholesterolu we krwi. Zmniejsza to ryzyko powstania zakrzepów w naczyniach krwionośnych, polepsza dotlenienie organizmu oraz przeciwdziała chorobom układu krwionośnego, m.in.: miażdżycy, zawałom serca, chorobie wieńcowej.
Działanie przeciwdrobnoustrojowe
Ekstrakty z kudzu skutecznie hamują rozwój grzybów i bakterii (paciorkowców i gronkowców), zapobiegając w ten sposób wywoływanym przez te drobnoustroje chorobom.
Właściwości antyoksydacyjne i profilaktyka antynowotworowa
Izoflawonoidy są silnymi przeciwutleniaczami, zwalczają nadmiar wolnych rodników tlenowych krążących w ustroju. Chronią w ten sposób komórki przed degradacją, a tym samym spowalniają procesy starzenia organizmu. Wpływa to bezpośrednio na: ochronę układu nerwowego; zmniejszenie stopnia neurodegeneracji komórek, zapobiega w ten sposób m.in. chorobie Alzheimera i chorobie Parkinsona, oraz poprawia samopoczucie i polepsza pamięć i koncentrację. Antyoksydacyjne działanie korzenia kudzu zapobiega też powstawaniu groźnych stanów zapalnych, które mogą zapoczątkować rozwój choroby nowotworowej. Ponadto kudzu skutecznie hamuje angiogenezę, czyli rozwój naczyń krwionośnych w tkankach nowotworowych, które tracą ukrwienie, zahamowany zostaje więc ich wzrost. Korzeń chroni też organizm przed kancerogennym wpływem czynników chemicznych.
Łagodzenie przykrych dolegliwości
Wyciąg z korzenia kudzu działa przeciwbólowo, np. zmniejsza ból głowy (także migrenowy). Związane jest to z ułatwieniem przepływu krwi, czyli zmniejszeniem oporów naczyniowych. Łagodzi też objawy menopauzy i andropauzy. Genisteina, daidzeina i daidzyna przyłączają się do receptorów estrogenowych (lub androgenowych) w komórkach. Stężenie estrogenu zmniejsza się z wiekiem, co prowadzi do nieprzyjemnych objawów menopauzy: wahań nastrojów, uderzeń gorąca czy zawrotów głowy. Fitoestrogeny roślinne, jakimi są genisteina, daidzeina i daidzyna niejako zastępują estrogeny, dzięki czemu łagodzą przykre dolegliwości związane z menopauzą. Podobną aktywność izoflawonoidy z korzenia kudzu wykazują w andropauzie, męskim przekwitaniu – wzmagają działanie testosteronu, którego stężenie zmniejsza się z upływem lat. Ustępują: napady gorąca, nadmierna potliwość, zaburzenia snu, problemy ze wzwodem i bóle kręgosłupa. Fitohormony kudzu mogą również blokować działanie testosteronu, jego nadmiar bowiem jest przyczyną trądziku, roślina ta wspomaga leczenie tej dolegliwości. Antyandrogenny wpływ izoflawonoidów kudzu jest pomocny również w leczeniu przerostu gruczołu krokowego, zmniejsza ryzyko rozwoju nowotworu prostaty aż o 80%.
Preparatów z korzenia kudzu nie powinny przyjmować: ciężarne i karmiące piersią, osoby zażywające leki przeciwzakrzepowe oraz chore na raka piersi, Hashimoto czy endometriozę. Poza tymi schorzeniami spożywanie kudzu jest bezpieczne i rzadko powoduje skutki uboczne (świąd i nudności).
