Rak szyjki macicy to nowotwór złośliwy, wywodzący się z komórek nabłonka płaskiego, który w naturalnych warunkach pokrywa część pochwową szyjki macicy. Stanowi ponad 80% nowotworów rozwijających się w tej okolicy. W Polsce rozpoznawany jest u ponad 3000 kobiet rocznie, najczęściej po 40 roku życia.
Jest jednym z bardzo niewielu nowotworów, w których udało się zidentyfikować bezpośredni czynnik, odpowiedzialny za powstawanie choroby – infekcję onkogennym typem wirusa brodawczaka ludzkiego HPV (głównie typy 16, 18, 31, 33 i 45). U ponad 70% kobiet chorych na raka szyjki macicy stwierdza się typ 16 lub 18 wirusa, dlatego stanowią one główny składnik szczepionek przeciwko HPV.
Dodatkowymi czynnikami ryzyka, zwiększającymi prawdopodobieństwo zachorowania na raka szyjki macicy są:
• wczesna inicjacja seksualna,
• liczni partnerzy seksualni,
• duża liczba porodów,
• choroby przenoszone drogą płciową
• stosowanie antykoncepcji hormonalnej
Pierwszymi objawami choroby są: nieregularne, przedłużające się krwawienia miesiączkowe, krwawienie między miesiączkami i po stosunku, pojawienie się krwawienia z pochwy po menopauzie, obfite, cuchnące upławy oraz bóle w podbrzuszu. Niestety, nowotwór rozwija się podstępnie – przez bardzo długi czas nie daje żadnych dolegliwości, a wystąpienie objawów wiąże się ze znacznym zaawansowaniem choroby i bardzo złym rokowaniem.
Dlatego też najważniejszą metodą zwalczania raka szyjki macicy jest regularne wykonywanie przesiewowych badań cytologicznych. Badanie to umożliwia wykrycie nieprawidłowych komórek nowotworowych już na bardzo wczesnym etapie choroby, a także identyfikację zakażenia wirusem HPV i zwiększenie nadzoru nad tymi pacjentkami.
Na podstawie obrazu mikroskopowego cytologia zostaje zakwalifikowana do konkretnej grupy wg. klasyfikacji Papanicolau:
1) grupa pierwsza – oznacza prawidłową cytologię,
2) grupa druga – oznacza obecność komórek zapalnych w pobranym materiale, najczęściej jest związana z zakażeniem toczącym się w pochwie,
3) grupy 3-5 – oznaczają obecność podejrzanych, nieprawidłowych lub rakowych komórek i wymagają dokładniejszej diagnostyki lekarskiej.
Pierwsze badanie cytologiczne powinno być wykonane najpóźniej w 25 roku życia. Nie ma obecnie żadnych oficjalnych wytycznych, które określałyby z jaką częstotliwością należy wykonywać badanie. Należy jednak pamiętać, że czułość cytologii jest stosunkowo niska i odzwierciedla rzeczywistość jedynie w 60% przypadków. Dlatego też najlepszym i najbezpieczniejszym rozwiązaniem jest wykonywanie badania co roku. W krajach Skandynawskich, w których cytologia wykonywana jest u prawie wszystkich kobiet, zaawansowane postacie raka szyjki macicy są prawdziwą rzadkością.
W przypadku stwierdzenia grupy 3-5 w cytologii konieczne jest poszerzenie diagnostyki lekarskiej, polegające najczęściej na wykonaniu badania kolposkopowego (czyli założenie specjalnego wziernika) z pobraniem wycinków do badania histopatologicznego. Dodatkowo wykonuje się badanie krwi na obecność wirusowego DNA oraz USG przezpochwowe. W zależności od wyników badań, ginekolog decyduje o dalszym postępowaniu diagnostycznym i leczniczym.
