Aflatoksyny – kancerogenne niebezpieczeństwo
Uszkadzają wątrobę, nerki, ośrodkowy układ nerwowy, nasilają też objawy alergiczne.
Kukurydza zaatakowana przez pleśnie wytwarzające aflatoksyny
Czym są aflatoksyny?
Mikotoksyny to toksyczne substancje chemiczne powstałe na skutek przemiany materii grzybów pleśniowych. Jednymi z największych zagrożeń dla człowieka są grzyby wzrastające w zawilgoconych budynkach mieszkalnych oraz zakażona żywność. Najsilniejsze wśród występujących w środowisku oraz produktach spożywczych mikotoksyn są aflatoksyny.
Charakterystyka aflatoksyny
Odkrycia aflatoksyny dokonano w 1960 r. w Anglii wskutek badania zatrucia indyków karmionych paszą z dodatkiem śruty orzechów ziemnych. Jak już wiadomo, najsilniejsze działanie biologiczne wykazują jej postaci:
- B1, B2, G1 i G2 – wytwarzane przez grzyby, z rodzaju Aspergillus, głównie Aspergillus flavus (kropidlak żółty) i Aspergillus parasiticus,
- M1 i M2 – obecne w mleku zwierząt, np. krów, karmionych paszami skażonymi aflatoksynami.
[caption id="attachment_2560" align="alignright" width="440"]
Wzór strukturalny aflatoksyny B1[/caption]
Najbardziej toksyczna jest aflatoksyna B1, która ze względu na swoją budowę może się ściślej łączyć z cząsteczką białka lub DNA i zaburzać funkcjonowanie komórki. Jest ona najsilniejszym kancerogenem wśród wymienionych aflatoksyn – nie ma stężenia, które byłoby uważane za bezpieczne i niemające wpływu na organizm.
W jakich produktach znajdziemy aflatoksyny?
Aflatoksyny dostają się do organizmu przez spożywanie skażonych produktów rolnych, m.in.: ziaren zbóż, orzechów, suszonych owoców, olejów roślinnych, a także mięsa i nabiału zwierząt spożywających zanieczyszczone tymi związkami pasze. W Polsce występują głównie w importowanych orzechach oraz kukurydzy pochodzących z krajów o klimacie tropikalnym i subtropikalnym. Wolne od aflatoksyn są produkty owocowe zawierające duże ilości cukru (marmolady, dżemy) oraz warzywa.
Niebezpieczeństwo z wielu stron
Aflatoksyny działają mutagennie i rakotwórczo. Uszkadzają przede wszystkim wątrobę, nerki i ośrodkowy układ nerwowy. Udowodniono, że są jedną z przyczyn powstawania pierwotnego raka wątroby – zwłaszcza u osób, które przeszły wirusowe zapalenie wątroby typu B. Znany jest także ich negatywny wpływ na układ oddechowy. Aflatoksyny wywołują i nasilają różnorodne objawy alergiczne, takie jak: nieżyt nosa, zmiany skórne czy astma oskrzelowa. Pojawiają się także pojedyncze badania, których autorzy sugerują wpływ aflatoksyn na rozwój zmian degeneracyjnych układu nerwowego i otępienia.
Zatrucie aflatoksyną
Objawy chorobowe zależą od spożytej dawki, a także okresu ekspozycji. O zatruciu ostrym świadczą:
- bóle brzucha, nudności, wymioty,
- obrzęk płuc,
- krwotoki do narządów wewnętrznych,
- narastające gwałtownie zażółcenie skóry i śluzówek,
- drgawki i śpiączka.
Znakiem zatrucia przewlekłego są natomiast:
- obrzęki kończyn dolnych,
- marskość wątroby,
- alergie skórne i oddechowe,
- upośledzenie wzrostu i rozwoju,
- zaburzenia umysłowe.
Jak można się bronić przed aflatoksynami?
Związki chemiczne o działaniu mutagennym są powszechne. Na szczęście naturalną konsekwencją ich występowania jest istnienie antymutagenów, które neutralizują ich działanie. Jedną z najliczniejszych grup antymutagenów i antykancerogenów są flawonoidy, które naturalnie występują w roślinach. Przeciętnie człowiek spożywa ich dziennie ok. 1 g. Warto jednak wspomóc swój organizm i przy zakupie żywności sprawdzać, w jaki sposób produkty są przechowywane (suche, chłodne miejsce, szczelne opakowanie itp.). Świadomość konsumencka oraz wiedza na temat prawidłowych sposobów pozyskiwania i przechowywania żywności jest bowiem istotnym elementem prawidłowej profilaktyki i edukacji zdrowotnej.
Bibliografia
W tej samej kategorii