Borówka brusznica – pyszne konfitury z owoców i lecznicze napary z liści
Borówka brusznica (łac. Vaccinium vitis-idaea) rośnie dziko w lasach sosnowych i mieszanych, na wrzosowiskach i w górach północnej i środkowej Europy, północnej Azji i północnej Ameryki. Preferuje klimat umiarkowanie suchy. Obecnie powszechne są również uprawy tej rośliny. Najwięcej jest ich w Skandynawii i w Polsce. Ciekawostką jest, że borówka brusznica w niektórych rejonach kwitnie i owocuje dwukrotnie w ciągu jednego sezonu – pierwsze kwitnienie przypada na okres od maja do lipca i wtedy owoce pojawiają się w sierpniu, a następnie ponownie zakwita i owocuje od września do listopada. Owoce stanowiące jadalną część są mniejsze, ale mocniej zabarwione po drugim kwitnieniu. Mają cierpki, gorzkawo-kwaśny smak. W lecznictwie wykorzystuje się też liście borówki brusznicy zbierane późną wiosną i wczesną jesienią. Inne nazwy tej rośliny to borówka czerwona, czerwona jagoda i borówka wiecznozielona.
Odżywcze i lecznicze związki
Borówka brusznica obfituje w wiele cennych substancji. Owoce zawierają:
• witaminy C, A, PP, B1, B2,
• sole mineralne potasu, wapnia, żelaza, fosforu i manganu,
• antocyjany, głównie czerwony barwnik ideinę,
• garbniki pochodne pirokatechiny i pirogalolu,
• kwasy organiczne: cytrynowy, jabłkowy, benzoesowy, octowy oraz pochodne kwasu salicylowego,
• cukry,
• pektyny.
Liście natomiast, oprócz składników zawartych w owocach, zawierają:
• glikozydy fenolowe: arbutynę, metyloarbutynę,
• flawonoidy, m.in.: izokwercetynę, garbniki katechinowe,
• kwas chinowy zaliczany do kwasów organicznych,
• triterpeny.
Liście i owoce pomocne w schorzeniach
Z liści i owoców brusznicy korzysta się w leczeniu. Z owoców sporządza się soki i nalewki, a liście suszone służą do przygotowywania naparów oraz nalewek. Substancje zawarte w liściach wykazują następujące działanie:
• Arbutyna hamuje wydzielanie melaniny, barwnika decydującego o zabarwieniu skóry, ma więc zdolność rozjaśniania przebarwień skórnych. Z tego powodu wyciąg z liści brusznicy jest składnikiem wielu kosmetyków wybielających zmiany pigmentacyjne skóry.
• Arbutyna i metyloarbutyna oraz flawonoidy i garbniki działają moczopędnie i odkażająco na układ moczowy. Arbutyna w środowisku zasadowym hydrolizowana jest do cukru i hydrochinonu o właściwościach antybakteryjnych. Znajduje to zastosowanie w leczeniu zakażeń i stanów zapalnych nerek oraz dróg moczowych, a także w kamicy nerkowej i dnie moczanowej.
• Glikozydy fenolowe i flawonoidy obniżają ciśnienie krwi i uszczelniają naczynia krwionośne, co zapobiega stanom zapalnym w układzie krwionośnym.
• Garbniki działają ochronnie i ściągająco na błony śluzowe układu pokarmowego oraz antybakteryjnie, są więc pomocne przy biegunkach, nieżycie przewodu pokarmowego, kamicy żółciowej i wzdęciach.
• Kwas taninowy (garbnikowy) wykazuje silne działanie przeciwbakteryjne, m.in. względem szczepów Helicobacter pylori, dzięki czemu brusznica chroni przed wrzodami żołądka i dwunastnicy.
Polifenole zawarte w owocach regulują trawienie oraz hamują aktywność lipazy trzustkowej – enzymu biorącego udział w metabolizmie tłuszczów. W wyniku takiej aktywności mniej tłuszczów jest trawionych, a większość z nich wydalana jest w formie niezmienionej. Mniej kwasów tłuszczowych jest zatem wchłanianych do krwi, a tym samym mniejsza ich ilość magazynowana jest w tkance tłuszczowej, co zapobiega otyłości. Rozgniecione owoce borówki czerwonej mogą być też stosowane jako okłady na poparzenia. Można je również suszyć i w tej postaci użyć do sporządzenia odwaru antybakteryjnego pomocnego m.in. przy przeziębieniach.
Wyjątkowe w smaku przetwory
Borówka czerwona ma zastosowanie podobne do żurawiny – oba owoce mają kwaśny smak. Jest idealna na konfitury, dżemy i galaretki – wspaniałe dodatki do dań mięsnych. Bardzo ciekawą propozycją jest tzw. sos cumberland popularny w kuchni angielskiej. Jest on połączeniem owoców borówki czerwonej, chrzanu, gruszek i skórki pomarańczowej. Dodaje się go do różnego rodzaju mięs, zwłaszcza dziczyzny. Z owoców borówki czerwonej można sporządzać również soki, kompoty i wino.
