Co to za warzywo?
Dynie (Cucurbita L.) to rośliny jednoroczne, zaliczane do rodziny dyniowatych (Cucurbitaceae); wyróżnia się około 20 gatunków. W Polsce uprawiane są głównie dwa: olbrzymia i zwyczajna, jej odmianami botanicznymi są m.in.: kabaczek, cukinia, patison. Prozdrowotne właściwości dyni cenili już meksykańscy Indianie, którzy stosowali ją do leczenia: zatruć, infekcji pasożytniczych czy chorób układu moczowego.
Barwne i okazałe
Dynie w stanie naturalnym występują w strefie ciepłego i gorącego klimatu obu Ameryk. Uprawa dyń jest szeroko rozpowszechniona w wielu krajach. Są to rośliny o płożących się łodygach, osiągających długość 5–6 m. Odznaczają się dużymi, sercowatymi liśćmi, płytkim, silnie rozwiniętym system korzeniowym i żółtopomarańczowymi kwiatami. Owocem są duże jagody, które mogą mieć różne kształty: kulisty, owalny, wydłużony, i różne zabarwienie skórki i miąższu: białe, żółte, pomarańczowe, zielone. Do konsumpcji używany jest przede wszystkim miąższ owoców. W kulinariach i medycynie stosuje się także nasiona.
Bogactwo pomarańczowych owoców
Dynie są źródłem wielu substancji prozdrowotnych. Znajdują się w nich liczne witaminy (C, K, E, B1, B2, B6, PP) i minerały (potas, wapń, fosfor, magnez, żelazo, cynk, selen). Najważniejszymi substancjami czynnymi są karotenoidy, wśród których dominują beta- i alfa-karoten. W dyni olbrzymiej znajdują się ponadto: zeaksantyna, luteina, kryptoksantyna. Najwięcej karotenoidów zawierają odmiany o intensywnie pomarańczowym zabarwieniu. Do innych substancji bioaktywnych tych roślin należą: polifenole, fitosterole, inozytol.
Nasiona są bogate w nienasycone kwasy tłuszczowe, m.in.: kwas linolowy i oleinowy oraz błonnik, β-sitosterol i skwalen. Szczególne właściwości przypisuje się znajdującym się w nich kukurbitacynom.
Na zdrowie i urodę
Dzięki dużej zawartości przeciwutleniaczy dynia chroni organizm przed działaniem wolnych rodników. Wykazuje również działanie antynowotworowe. Jej regularne spożywanie zmniejsza ryzyko nowotworów: żołądka, piersi, płuc i jelita grubego.
Ekstrakty z rośliny hamują rozwój bakterii, m.in.: Bacillus subtilis, Staphylococcus aureus, Bacillus sphaericus, Cryptococcus meningitis, Escherichia coli, Pseudomonas aeruginosa, Salmonella cholerasius, i grzybów, m.in. Aspergillus niger, Candida albicans, Penicillium crysogenum.
Dynia ma właściwości moczopędne. Ułatwia usuwanie toksyn z organizmu i reguluje ciśnienie krwi. Ma dużo błonnika, dlatego sprzyja odchudzaniu. Stosuje się ją także w profilaktyce i terapii chorób przewodu pokarmowego, zwłaszcza przebiegających z zaparciami, układu moczowego i układu krążenia.
Karotenoidy znajdujące się w owocach wpływają korzystnie na wzrok. Kukurbitacyny mają właściwości przeciwpasożytnicze. Fitosterole i cynk zapobiegają przerostowi prostaty i wspomagają leczenie stanów zapalnych skóry oraz błon śluzowych.
Dobroczynne działanie wykazuje ekstrakt z dyni figolistnej. Wpływa on korzystnie na profil lipidowy krwi. Powoduje obniżenie stężenia trójglicerydów, cholesterolu całkowitego oraz cholesterolu frakcji VLDL oraz wzrost poziomu cholesterolu HDL. Ma też właściwości hipoglikemiczne. Zwiększa wrażliwość tkanek na insulinę i wspomaga metabolizm glukozy.
Miąższ dyni i olej z nasion są używane również w kosmetyce. Służą do pielęgnacji cery suchej, zmęczonej i dojrzałej. Działają nawilżająco i regenerująco.
Smakowity dodatek do dań
Jest to roślina o wszechstronnym zastosowaniu kulinarnym. Można jeść ją na surowo, duszoną, smażoną, gotowaną. Nadaje się do kwaszenia, konserwowania, kandyzowania w cukrze, faszerowania. Warto użyć jej do przyrządzenia zup, leczo, placków, soków.
Dynie powinny być przechowywane w temperaturze 10–12℃ i wilgotności 70–75%. Okres przechowywania może wynosić 1–6 miesięcy. Czas magazynowania wpływa na walory odżywcze i prozdrowotne owoców. Wraz z nim w dyni olbrzymiej maleje zawartość witaminy C, a wzrasta ogólna zawartość karotenoidów.
Przeciwwskazania
Ostrożność w spożywaniu dyni powinny zachować osoby cierpiące z powodu choroby wrzodowej, chorób zapalnych żołądka i jelit. Ze względu na dużą zawartość potasu nie jest ona wskazana dla pacjentów z niewydolnością nerek.
