Czym jest iryzyna?
Iryzyna to najnowsza, dopiero co odkryta adipokina (substancja aktywna wytwarzana przez komórki tłuszczu), która indukuje przemianę białych adipocytów do beżowych. Do tej pory wyróżniano dwa typu tkanki tłuszczowej: białą oraz brunatną. Funkcją białej tkanki tłuszczowej jest magazynowanie, natomiast brunatnej – termogeneza (wytwarzanie ciepła). Ta zdolność rozpraszania energii chemicznej w postaci ciepła korzystnie wpływa na metabolizm, zapobiega hipotermii oraz otyłości i związanych z nią chorób, np. cukrzycy typu 2. Tkanka brunatna u człowieka występuje w wieku niemowlęcym, a potem zanika i występuje tylko w określonych i ograniczonych obszarach. Jednak ostatnio wyróżniono trzeci typ tkanki tłuszczowej – beżowy, który przypomina funkcją tkankę brunatną jednak wywodzi się z innej komórki prekursorowej.
Działanie adipokiny
Chociaż działanie Iryzyny nie jest do końca zbadane wydaje się że łączy się ona z receptorem na powierzchni błony komórkowej białej tkanki tłuszczowej i powoduje produkcję białka charakterystycznego dla brunatnej tkanki tłuszczowej – termogeniny. Odpowiada ona za to, że w mitochondriach podczas łańcucha oddechowego zamiast cząsteczki transportującej energię ATP powstaje energia cieplna. Według przeprowadzonych badań poziom Iryzyny wzrasta po ciężkim oporowym wysiłku co prawdopodobnie wiąże się z mikrouszkodzeniami włókien tkanki mięśniowej po takiej aktywności fizycznej. Ten wniosek potwierdzają wyższe stężenia Iryzyny wśród młodych osób, które mają większą masę mięśniową niż osoby starsze – jednak jako że jest to nowo poznana substancja nie wszystkie badania są ze sobą zgodne.
Badania wśród osób z otyłością oraz cukrzyków wykazują niższe stężenie hormony w zależności od ich wysokiego BMI, co sugeruje, że osoby z zaburzeniami metabolicznymi mają zmniejszone korzyści z ochronnego działania beżowej tkanki tłuszczowej.
Układ sercowo-naczyniowy
Zbadano wpływ iryzyny na układ sercowo-naczyniowy i okazało się, że zmniejsza ona ekspresję białek proapoptycznych (prowadzących do zaprogramowanej śmierci) śródbłonka naczyń oraz zmniejsza odpowiedź zapalną naczyń. Dodatkowo zaobserwowano, że hamuje w wątrobie ekspresję enzymów syntetyzujących cholesterol, co w połączeniu z mniejszym uszkodzeniem śródbłonka obniża ryzyko zachorowania na chorobę wieńcową.
Od dawna wiadomo o pozytywnym wpływie aktywności fizycznej na choroby serca, jednak do tej pory naukowcy nie mogli połączyć oddziaływania mięśni szkieletowych na inne tkanki. Wydaje się, że niedawno odkryta iryzyna jest tym łącznikiem. Od tej cechy pochodzi jej nazwa, od greckiej bogini Iris, która rozpinała tęczę między Niebem, a Ziemią i tak łączyła bogów z ludźmi.
Działanie na inne tkanki
W innym badaniu wykazano, że nie tylko naczynia krwionośne czy wątroba są celem działania tego hormonu, ale także kości. Wykazało ono dodatnią korelację pomiędzy obecnością iryzyny w osoczu, a wzrostem ekspresji komórek kościotwórczych. Wynik ten potwierdza też zauważalny wzrost złamań osteoporotycznych przy niższym stężeniu adipokiny w osoczu.
Ciekawy jest też wpływ iryzyny na OUN (ośrodkowy układ nerwowy). W eksperymencie na myszach leczenie iryzyną zwiększa o mniej więcej 70% liczbę komórek hipokampa – obszaru w mózgu odpowiedzialnego za pamięć. Dzięki temu odkryciu iryzyna jest brana pod uwagę jako możliwy cel terapeutyczny w chorobie Alzheimera – co tylko potwierdza wcześniej opisywany protekcyjny charakter wysiłku fizycznego na tę chorobę.
Wyniki
Mimo obiecujących wyników opisanych powyżej działanie iryzyny jest jeszcze cały czas odkrywane i obraz kliniczny może się różnić w różnych grupach pacjentów. Potrzebne są więc dalsze badania, aby określić dokładnie mechanizm działania tego hormonu oraz receptora, na który działa. Prawdopodobnie będzie to przełomem w poznaniu fizjologii tego białka.
Podsumowanie
Niedawno odkryty hormon iryzyna ma wiele dobrze zapowiadających się działań: ma chronić przed chorobą wieńcową, osteoporozą i może zwiększać liczbę komórek hipokampu, co może być przydatne w leczeniu Alzheimera. Jednak badania nad tym białkiem są niekompletne, dlatego aby poznać potencjał tej adipokiny, należy je kontynuować.
