Mykoterapia
Grzyby stosuje się do przygotowania posiłków ze względu na nieprzeciętne walory smakowe i zapachowe. W krajach Dalekiego Wschodu od dawna przypisywano im leczniczą moc. Prozdrowotne właściwości grzybów są przedmiotem wielu badań, a mykoterapia budzi coraz większe zainteresowanie lekarzy i pacjentów.
Gatunki stosowane w mykoterapii
Mykoterapia (inaczej fungoterapia) to metoda leczenia grzybami. Pierwotnie używano jej głównie w tradycyjnej medycynie chińskiej. Szacuje się, że nawet 700 gatunków grzybów ma właściwości lecznicze, i to zarówno grzybów azjatyckich, jak i z rodzimych lasów. Do najbardziej cenionych, uprawianych przede wszystkim w Azji, należą: lakownica lśniąca (Ganoderma lucidum), twardziak jadalny (Lentinula edodes), żagwica listkowata (Grifola frondosa). Powszechnie znane są pod swoimi japońskimi nazwami: reishi, shiitake i maitake. Spośród grzybów rosnących w polskich lasach (w stanie dzikim) działanie terapeutyczne mają m.in.: borowik szlachetny (Boletus edulis), koźlarz czerwony (Leccinum aurantiacum), maślak zwyczajny (Suillus luteus), pieprznik jadalny (Cantharellus cibarius).
Składniki aktywne
Grzyby mogą być cennym źródłem witamin i minerałów. W znacznych ilościach występują w nich m.in.: witaminy B2, B3, B9, potas, fosfor, magnez i wapń. Za najważniejsze związki aktywne zawarte w grzybach uznawane są polisacharydy. Szczególne znaczenie mają β-glukany wykazujące działanie przeciwnowotworowe, a w profilaktyce – lektyny stymulujące dojrzewanie komórek układu immunologicznego. Grzyby zawierają również składniki wspomagające układ sercowo-naczyniowy, np. triterpenoidy obniżające ciśnienie krwi, zmniejszające agregację płytek i ograniczające syntezę cholesterolu. Zawarte w grzybach polifenole mają z kolei właściwości przeciwutleniające i przeciwzapalne.
Wskazania do stosowania
Choć grzyby mogą być stosowane w profilaktyce i leczeniu wielu schorzeń, to szczególne nadzieje budzi wykorzystanie ich w terapii nowotworów. W badaniach potwierdzono aktywność przeciwnowotworową ponad 30 grzybów. Składniki aktywne zawarte w grzybach mogą odgrywać rolę immunomodulatorów i cytostatyków. Związki pozyskiwane z żagwicy listkowej i wrośniaka różnobarwnego sprawdzają się w immunoterapii nowotworów piersi, jelita grubego i żołądka.
W profilaktyce miażdżycy i chorób serca pomocne są zwłaszcza gatunki bogate w lowastatynę działającą hipocholesterolemicznie i eritadenin redukujący syntezę homocysteiny odpowiedzialnej za rozwój chorób układu krążenia.
Działanie hipoglikemiczne wykazują m.in.: żagwica listkowata, lakownica lśniąca, czernidłak kołpakowaty.
Mykoterapią skutecznie wspiera się leczenie chorób bakteryjnych, grzybiczych, wirusowych, zapalnych i alergicznych. Chityna i chitozan znajdujące się w grzybach zmniejszają uczucie bólu i przyspieszają gojenie się ran, dlatego są używane do leczenia oparzeń czy owrzodzeń. Ekstrakty grzybowe mają właściwości hepatoochronne, dlatego zaleca się je osobom cierpiącym na niektóre przewlekłe choroby wątroby.
Wpływają korzystnie na układ nerwowy, stosuje się je więc w profilaktyce chorób neurodegeneracyjnych, np. w chorobie Alzheimera.
Przeciwwskazania i środki ostrożności
Grzyby są ciężkostrawne, nie należy więc ich podawać osobom cierpiącym na choroby przewodu pokarmowego, seniorom ani dzieciom. Niewskazane są w diecie pacjentów, którzy muszą kontrolować poziom białka czy fosforu, np. zmagających się z chorobami nerek. Gatunków rozszerzających naczynia krwionośne (np. lakownicy lśniącej) nie mogą spożywać osoby przygotowujące się do zabiegów operacyjnych.
Grzyby kumulują metale ciężkie, dlatego nie należy zbierać ich na obszarach skażonych miedzią, rtęcią czy ołowiem, np. na terenach pokopalnianych. Nie zaleca się ponadto jedzenia jednorazowo większych porcji niż 250 g. Aby uniknąć rozwoju organizmów wytwarzających toksyny lub substancje rakotwórcze, trzeba zadbać o właściwe przechowywanie grzybów, najlepiej przechowuje się suszone. Istnieje też potencjalne ryzyko związane z zastosowaniem grzybów trujących zamiast jadalnych. Niektóre grzyby lecznicze pozbawione są walorów smakowych, dlatego lepiej przyjmować pozyskane z nich ekstrakty.
