Lukrecja gładka (łac. Glucyrrhiza glabra L.) jest byliną z rodziny bobowatych o fioletowoliliowych kwiatach i silnie rozgałęzionym systemie korzeniowym. Nazwa pochodzi od greckich słów: glykiz – słodki, rhiza – korzeń). Jest to gatunek występujący naturalnie w rejonie Morza Śródziemnego (Hiszpania, Włochy, Grecja, Turcja, Syria, Iran) oraz w południowej i zachodniej Azji. Z kolei uprawy tej rośliny rozpowszechnione są również w wielu innych krajach, w tym w Polsce, i obejmują kilka różnych odmian. Surowcem leczniczym są korzenie, które zbiera się późną jesienią i wczesną wiosną (są wtedy najbardziej energetyczne i mają najwięcej substancji odżywczych i bioaktywnych), a następnie suszy. W takiej formie służą do sporządzania leczniczego naparu.
Pradawny napar
Korzeń lukrecji używany był już w starożytnym Rzymie i Grecji oraz w tradycyjnej medycynie chińskiej i indyjskiej. Do dziś w wywarze z korzeni lukrecji kąpie się posągi Buddy raz do roku – w dniu jego urodzin. Uprawy w Europie zapoczątkowali w XV wieku benedyktyni.
Liczne substancje prozdrowotne
W korzeniu lukrecji obecne są związki chemiczne zaliczane do następujących grup:
1) saponiny triterpenowe (stanowiące 2-15%), wśród których dominują oleanozydy: głównie glicyryzyna, ale także sole kwasu glicyryzynowego (potasowe, wapniowe i amonowe);
2) flawonoidy stanowiące 1–2% – pochodne flawonu (likwirytygenina i jej glukozyd, nieczynna biologicznie likwirytyna, ramnolikwirytyna, neolikwirytyna, likoflawonol, likoizoflawony A i B, glabrol, glabrydyna, glabron, glizaryna, kumatakenina), pochodne chalkonu (izolikwirytygenina i jej glukozyd i nieczynna biologicznie izolikwirytyna, neozolikwirytyna, ramnoizolikwirytyna, likochalkony A i B, echinatyna) oraz pochodne izoflawonu (pochodne formononetyny);
3) kumaryny – likumaryna (6-acetylo-5-hydroksy-4-metylokumaryna), umbeliferon i herniaryna;
4) polisacharydy, wśród których najwięcej jest kwaśnego polisacharydu – glicyryzanu GA;
5) olejki eteryczne stanowiące 0,04–0,06%: anetol, estragon, geraniol, fenchon, linalol, alkohol furfurylowy, salicylan metylu, aldehyd benzoesowy, hydroksyaceton, kwas propionowy, 2-acetylopyrol, 2-acetylofuran oraz znaczne ilości kwasów alifatycznych, aldehydów, ketonów, alkoholi i węglowodorów;
6) skrobia (2,0–20%);
7) gumy;
8) żywice (do 7,5%);
9) cukry (3,0–14%): sacharoza, glukoza i alkohol cukrowy – mannitol;
10) aminokwasy (asparagina do 4,0%) i białka (albumina);
11) kwasy organiczne: uronowy i mannuronowy;
12) garbniki;
13) lipidy;
14) substancje goryczkowe;
15) fitosterole (β-sitosterol);
16) witaminy z grupy B.
Działanie na organizm
Głównie za sprawą zawartości saponin triterpenowych i flawonoidów korzeń lukrecji przynosi korzyści zdrowotne:
1) przeciwzapalne – działa osłonowo na przewód pokarmowy, zapobiega stanom zapalnym błon śluzowych oraz wspomaga gojenie się owrzodzeń – glicyryzyna;
2) zmniejszenie lepkości śluzu zalegającego w drogach oddechowych, co ułatwia jego odkrztuszanie i przyspiesza powrót do zdrowia po infekcjach – saponiny;
3) hamowanie rozwoju mikroorganizmów chorobotwórczych: bakterii, wirusów i grzybów – glabren, glabrol i glabrydyna;
4) ochronne na komórki wątroby;
5) przeciwalergiczne;
6) poprawia funkcje poznawcze: procesy uczenia się i zapamiętywania, co ma duże znaczenie w zapobieganiu i leczeniu choroby Alzheimera – glabrydyny.
Zastosowanie
Korzeń lukrecji może być używany jako substancja wspomagająca leczenie lub zapobiegająca wielu dolegliwościom, w tym celu sporządza się napar. Wyciąg z lukrecji jest składnikiem kosmetyków: ochronnych, głęboko nawilżających i pielęgnacyjnych kremów do twarzy, rąk i ciała, kremów do opalania jako ochrona przed promieniowaniem UV, kremów łagodzących po opalaniu, preparatów antycellulitowych oraz środków do higieny jamy ustnej. Charakterystyczny słodkawy smak lukrecji i jej przyjemny zapach znalazły zastosowanie w przemyśle farmaceutycznym, spożywczym czy nawet tytoniowym do maskowania gorzkiego smaku i przykrego zapachu.
Długotrwałe stosowanie lukrecji
Korzeń lukrecji przyjmowany przez dłuższy czas może wywołać niepożądane objawy: obrzęki (wskutek zatrzymania w organizmie wody i jonów sodu), zawroty głowy, hipokalemię (zmniejszenie stężenia potasu we krwi), wzrost ciśnienia tętniczego, ospałość, zaburzenia rytmu serca czy niewydolność nerek. Nie jest zalecane stosowanie lukrecji łącznie z doustną antykoncepcją hormonalną (która może nasilać objawy niepożądane), w okresie ciąży, w chorobach wątroby (zastój żółci, marskość wątroby) oraz w ostrej niewydolności nerek. Rozsądnie używając korzenia lukrecji, można pomóc przy wielu chorobach.
