Oleje MCT - zdrowe kwasy tłuszczowe?
Tłuszcze MTC powszechnie uważane są za szkodliwe dla zdrowia jednak dzięki swoim właściwościom mogą wywierać korzystny wpływ na organizm.
Tłuszcze MCT to trójglicerydy średniołańcuchowe (ang. Medium Chain Triglicerydes), zaliczane do grupy kwasów tłuszczowych nasyconych (NKT), które powszechnie uważane są za szkodliwe dla zdrowia. Wśród NKT można jednak wyróżnić kwasy tłuszczowe średniołańcuchowe – zawierające 6–12 atomów węgla w łańcuchu, i długołańcuchowe – o więcej niż 12 atomach węgla w łańcuchu. Średniołańcuchowe NKT w przeciwieństwie do długołańcuchowych kwasów tłuszczowych mogą wywierać korzystny wpływ na organizm. Do tłuszczy MCT zalicza się następujące kwasy tłuszczowe: kapronowy (C6), kaprylowy (C8), kaprynowy (C10) i laurynowy (C12).
Bez udziału enzymów
Podstawowa różnica pomiędzy MCT a długołańcuchowymi NKT polega na ich trawieniu i wchłanianiu – procesy te są szybkie i wydajne dla MCT. Wstępny rozkład trójglicerydów średniołańcuchowych rozpoczyna się w jamie ustnej, a ich rozkład całkowity nie wymaga dużego nakładu energetycznego ani enzymów, tzn. lipazy ani żółci (niezbędnych do trawienia pozostałych rodzajów tłuszczów). MCT są wchłaniane bezpośrednio z jelit do wątroby (przez tzw. żyłę wrotną), gdzie przechodzą przez podwójną błonę mitochondrialną, a następnie są spalane w procesie beta-oksydacji. W efekcie tego rozkładu organizm bardzo szybko otrzymuje energię. Najistotniejszy w procesie metabolizmu MCT jest fakt, że zanim rozpocznie się wchłanianie innych związków, najpierw wykorzystywane są średniołańcuchowe nasycone kwasy tłuszczowe. Sprawia to, że MCT zwalniają perystaltykę jelit, przez co zwiększa się uczucie sytości (ma to duże znaczenie w przypadku osób z nadwagą i otyłością, które przyjmują dzięki temu mniejsze porcje pokarmu).
Spectrum działania
Dostarczanie organizmowi tłuszczów MCT może przynieść liczne korzyści zdrowotne. Tłuszcze te mogą bowiem wspomóc leczenie wielu chorób i dolegliwości (w połączeniu z farmaceutykami przepisanymi przez lekarza oraz przy zachowaniu odpowiednio zbilansowanej diety i zdrowego stylu życia):
1) nieprawidłowego trawienia i przyswajania tłuszczów oraz zaburzeń wchłaniania – MCT mogą być pomocne w przypadku: biegunek, zaparć, zapalenia trzustki i dróg żółciowych, chorób wątroby – tłuszcze te działają hepatoprotekcyjnie, celiakii, cholestazy (zastoju żółci w drogach żółciowych), syndromu krótkiego jelita, czy zapalenia jelit;
2) wrodzonego zaburzenia metabolizmu węglowodanów, np. galaktozemii (choroby o podłożu genetycznym, polegającej na upośledzeniu przekształcania galaktozy do glukozy);
3) chorób neurodegeneracyjnych: choroby Alzheimera i choroby Parkinsona – MCT polepszają funkcje poznawcze, pamięć i koncentrację;
4) otyłości przez zwiększenie uczucia sytości, co obniża łaknienie i w ten sposób wpływa na przyjmowanie mniejszych porcji pokarmu, a w konsekwencji na zmniejszenie ilości tłuszczu odkładanego w tkance tłuszczowej oraz stopniową redukcję masy ciała;
5) padaczki dzięki działaniu przeciwdrgawkowemu;
6) osteoporozy przez zwiększenie przyswajalności wapnia;
7) wielu infekcji przez działanie kwasu laurynowego, jednego z tłuszczów nasyconych zaliczanych do średniołańcuchowych, który niszczy błonę komórkową mikroorganizmów chorobotwórczych i otoczki lipidowe wirusów – MCT wykazują cechy przeciwbakteryjne, przeciwwirusowe i przeciwgrzybicze;
Tłuszcze środniołańcuchowe przyspieszają gojenie się ran, mają działanie przeciwgorączkowe i przeciwbólowe. Pomagają również budować tkankę mięśniową poprzez przyspieszenie regeneracji białka i zapobieganie jego degradacji, zapewniają bowiem łatwy dostęp energii oraz oszczędzają glukozę i aminokwasy, co jest szczególnie ważne dla sportowców.
Szkodliwe w nadmiarze
Warto podkreślić, że tłuszcze MCT wykazują korzyści zdrowotne tylko w przypadku dostarczania ich organizmowi w ograniczonych ilościach. Nadmierne spożycie średniołańcuchowych kwasów tłuszczowych powoduje wzrost stężenia cholesterolu i trójglicerydów we krwi, co znacznie zwiększa ryzyko wystąpienia chorób układu krążenia (m.in. miażdżycy i nadciśnienia tętniczego). Niestety, jak do tej pory, nie opracowano bezpiecznej, dziennej porcji MCT, która zapewniłaby korzystny wpływ na organizm, a jednocześnie nie miała szkodliwego wpływu na funkcjonowanie całego ustroju. Do diety należy więc wprowadzać je zaczynając od małych porcji. Zalecenia te dotyczą osób zdrowych – u tych obarczonych dużym ryzykiem chorób układu sercowo-naczyniowego oraz już cierpiących na te choroby, a także u osób starszych najlepszym rozwiązaniem będzie rezygnacja ze średniołańcuchowych NKT na rzecz innych tłuszczów pochodzenia roślinnego (orzechy, siemię lniane i olej lniany, oliwa, czy olej rzepakowy), będących bogatym źródłem niezbędnych nienasyconych kwasów tłuszczowych (NNKT).
Gdzie szukać MCT
Głównym źródłem występowania średniołańcuchowych NKT jest olej kokosowy (zawierający ok. 60% MCT), olej palmowy (o zawartości MCT do 50%) i nabiał (posiadający w swoim składzie 10-12% MCT). Warto jednak pamiętać, że uprawa palm olejowych (olejowca gwinejskiego), z których otrzymuje się olej palmowy (z miąższu owoców i z nasion tej rośliny) mocno narusza równowagę ekologiczną (pod uprawę tych palm masowo wycinane są lasy deszczowe), a tłuszcz ten stosuje się wyłącznie jako utwardzony (w procesie uwodornienia powstają szkodliwe dla zdrowia tłuszcze tras). Najrozsądniejszym wyborem wydaje się więc olej kokosowy (nierafinowany i tłoczony na zimno). Pamiętać należy jednak o zaleceniach Instytutu Żywienia i Żywności, wg. których spożycie oleju kokosowego nie powinno przekraczać 1-2 łyżek stołowych dziennie z uwagi na fakt, że tłuszcz ten, oprócz nasyconych kwasów tłuszczowych średniołańcuchowych, zawiera również NKT długołańcuchowe (do 21% kwasu mirystynowego, około 9,5% kwasu palmitynowego i ponad 3% kwasu stearynowego), które podnosząc poziom złego cholesterolu LDL i trój glicerydów we krwi zwiększają ryzyko chorób sercowo-naczyniowych.
Bibliografia
Durbas M., Olej kokosowy w świetle badań naukowych, Mp.pl,
online: https://dieta.mp.pl/zasady/184589,olej-kokosowy-w-swietle-badan-naukowych, dostęp [6.06.2018]
Czym są tłuszcze MCT ?, Poznajsienatluszczach.pl,
online: https://poznajsienatluszczach.pl/2016/06/06/czym-sa-tluszcze-mct/, dostęp [6.06.2018]
Ambroziak S., MCT na rzeźbę i masę,
online: http://slawomirambroziak.pl/legalne-anaboliki/mct-na-rzezbe-i-mase/, dostęp [6.06.2018]
W tej samej kategorii