Bez, a nie lilak
Z nazwą „bez” często kojarzymy przede wszystkim lilaki – ozdobne krzewy o silnie pachnących kwiatostanach w różnych kolorach – od białego przez fioletowy po purpurowy. Z botanicznego punktu widzenia jednak lilaki wcale nie są bzami. W stanie naturalnym w Europie występują natomiast prawdziwe bzy – w tym bez czarny (łac. Sambucus nigra). Jest to krzew rosnący w parkach, lasach i na nieużytkach rolnych. Ma drobne białożółtawe kwiaty zebrane w płaskie baldachy oraz czarne niewielkie owoce o krwistoczerwonym soku.
Zastosowanie kwiatów
Kwiatów czarnego bzu tradycyjnie używa się do wyrobu soków i syropów. W ich składzie znaleźć można wiele flawonoidów, fenolokwasy, triterpeny, sterole oraz olejki eteryczne.
Dzięki tym składnikom kwiaty bzu cechują:
• właściwości antyoksydacyjne – mogą neutralizować wolne rodniki, a przez to zmniejszać prawdopodobieństwo wystąpienia nowotworów, stanów zapalnych i spowalniać procesy starzenie się organizmu;
• właściwości moczopędne – zastosowanie w zapaleniach dróg moczowych;
• działanie wykrztuśne i napotne – zastosowanie w zapaleniu dróg oddechowych, a także przy grypie i przeziębieniu;
• obniżanie poziomu cukru we krwi – można stosować u pacjentów z cukrzycą;
• właściwości przeciwbakteryjne – ekstrakty z kwiatów mogą być pomocne w zwalczaniu nawet bardzo opornych bakterii, w tym tzw. infekcji szpitalnych.
Zastosowanie owoców
Owoce czarnego bzu zawierają bardzo dużo antocyjanów, które odpowiadają za ich ciemny kolor. Poza tym znajdują się w nich kwasy organiczne, witaminy (przede wszystkim witamina C oraz witaminy z grupy B), a także cukry proste i pektyny. Świeże owoce zawierają poza tym sambunigrynę – substancję potencjalnie toksyczną mogącą wywoływać biegunki, szybko jednak ulegającą rozkładowi podczas suszenia i obróbki termicznej.
Owoce bzu czarnego charakteryzują też:
• właściwości napotne – leczenie grypy i przeziębień;
• właściwości przeciwutleniające – neutralizacja wolnych rodników (pod tym względem działają silniej niż kwiaty);
• właściwości przeciwwirusowe – częściowo przez wzmocnienie układu odpornościowego, a częściowo po prostu przez unieszkodliwianie wirusów;
• właściwości immunomodulujące – zwiększenie aktywności niektórych komórek odpowiedzialnych za odporność organizmu;
• obniżanie poziomu cholesterolu i lipidów we krwi.
