Lecznicza moc drogocennej przyprawy
Ze względu na intensywny smak i wyrazisty kolor szafran stanowi cenny składnik wielu dań, jest powszechnie uznawany za najdroższą przyprawę świata. Warto docenić jednak nie tylko jego walory kulinarne, ale również właściwości lecznicze.
Szafran (Crocus sativus L.) to roślina z rodziny kosaćcowatych, pierwotnie uprawiana w Persji i Grecji. Choć jasnofioletowe kwiaty krokusa przykuwają wzrok swoim pięknem, prawdziwe bogactwo kryje się w ich znamionach. To właśnie one stosowane są jako przyprawa i surowiec leczniczy. Ich ręczny zbiór jest jednak bardzo pracochłonny. Co więcej, do otrzymania 1 kg przyprawy potrzeba aż 170 tys. kwiatów. Wszystko to powoduje, że szafran wciąż uchodzi za niezwykle drogocenny surowiec.
Składniki aktywne
Pod kątem analitycznym ustalono, że szafran zawiera: ok. 40% cukrów złożonych, 12–15% cukrów prostych, 11–13% białek, 9–14% wody, 3–8% tłuszczów, 4–7% celulozy i 1% składników mineralnych. Znaleźć można w nim również witaminy z grupy B. Za lecznicze właściwości rośliny odpowiadają przede wszystkim zawarte w niej olejki eteryczne oraz glikozydy (krocetyna, a także jej estry – krocyna, pikrokrocyna i safranal). Związki te mają też duży wpływ na walory szafranu jako przyprawy: krocyna nadaje mu żółtopomarańczowy kolor, safranal – niesamowity aromat, a pikrokrocyna – gorzką nutę smakową.
Właściwości i zastosowanie
Składniki szafranu wykazują działanie przeciwutleniające, przeciwzapalne, immunomodulujące oraz cytostatyczne. W medycynie ludowej roślina ta była od dawna stosowana jako środek na przeziębienie, astmę, ospę wietrzną, szkarlatynę czy dolegliwości trawienne.
Obecnie głównym przedmiotem zainteresowania naukowców jest jednak oddziaływanie szafranu na ludzki układ nerwowy. Substancje aktywne znajdujące się w roślinie mogą zwiększać poziom dopaminy, noradrenaliny i serotoniny w mózgu, a co za tym idzie – wpłynąć na poprawę nastroju. Niektóre składniki wykazują działanie przeciwlękowe, przeciwdrgawkowe i nasenne. Szafran poprawia ponadto efektywność uczenia się i ogranicza deficyty pamięci. Można więc wykorzystać go w terapiach: depresji, stanów lękowych, bezsenności, chorób neurodegeneracyjnych (np. choroby Alzheimera) czy zespołu napięcia przedmiesiączkowego.
Dzięki właściwościom przeciwutleniającym szafran redukuje stres oksydacyjny. Jest zatem szczególnie przydatny w rozwiązywaniu problemów wywołanych działaniem wolnych rodników. Powinni po niego sięgnąć zwłaszcza mężczyźni cierpiący na niepłodność i osoby zmagające się z chorobą wrzodową. Można go też stosować w profilaktyce antynowotworowej (np. raka jelita grubego).
Jako przyprawa doskonale sprawdza się w sztuce kulinarnej. Będzie wspaniałym dodatkiem do potraw kuchni śródziemnomorskiej czy azjatyckiej. Warto włączyć go do dań na bazie ryżu oraz deserów.
Środki ostrożności
Szafran jest dla większości osób całkowicie bezpieczny i rzadko wywołuje niepożądane reakcje. Nie powinny przyjmować go jednak kobiety ciężarne, ponieważ w dużych dawkach zwiększa ryzyko poronienia. Odradza się również podawanie go dzieciom. Szafran może ponadto intensyfikować działanie leków obniżających ciśnienie, przeciwcukrzycowych, przeciwdepresyjnych i przeciwastmatycznych. Należy zachować dużą ostrożność przy łączeniu go z niesteroidowymi lekami przeciwzapalnymi (np. aspiryną).
