Zaburzenia w budowie skóry
Jest to choroba skóry, w której bariera jej najbardziej powierzchniowej warstwy, czyli naskórka, jest bardziej przepuszczalna niż u zdrowych ludzi. Z tego powodu alergeny oraz substancje podrażniające skórę mogą wnikać głęboko i aktywować komórki obronne skóry – prowadzi to do rozwoju uczulenia. Zaburzona bariera naskórka powoduje nadmierne parowanie wody ze skóry, co sprawia, że skóra jest bardzo sucha. Obecnie uważa się, że przyczyną AZS są wrodzone zaburzenia prawidłowej budowy połączeń między komórkami skóry.
Objawy i rozpoznanie
Atopowe zapalenie skóry zazwyczaj występuje już od wczesnego dzieciństwa. Początkowo pojawiają się ogniska zaczerwienionej skóry z grudkami lub pęcherzykami. Z wiekiem skóra zaczyna być coraz bardziej sucha i wyraźnie zaznaczają się jej naturalne bruzdy, np. na nadgarstkach. Umiejscowienie zmian skórnych jest inne w zależności od wieku: u małych dzieci (do 2. roku życia) charakterystyczne są zmiany na twarzy lub w obrębie głowy; starsze dzieci mają zmiany również w zgięciach łokciowych, kolanowych, na karku i na nadgarstkach; u dorosłych jest podobnie, ale częściej zajęte są grzbiety rąk. Zmianom towarzyszy silny świąd. Lekarz ustala rozpoznanie na podstawie wywiadu i oceny zmian skórnych. Aby ułatwić diagnozę zostały opracowane kryteria rozpoznawcze podzielone na 4 większe i ponad 20 mniejszych. Spełnienie 3 z 4 kryteriów większych wystarczy, aby potwierdzić rozpoznanie, kryteria mniejsze mają znaczenie uzupełniające. Do kryteriów większych należą: przewlekły i nawrotowy przebieg choroby, atopia u chorego lub dodatni atopowy wywiad rodzinny, typowe umiejscowienie zmian skórnych dla wieku oraz nasilony świąd.
Leczenie
Niestety AZS nie jest chorobą uleczalną, można jedynie łagodzić jej objawy. Leczenie jest dość żmudne, dlatego dyscypliną i cierpliwością muszą charakteryzować się zarówno chorzy, jak i opiekunowie chorego – małego dziecka. Pierwszym krokiem jest przywrócenie odpowiedniego nawilżenia skóry. W tym celu należy brać kąpiele lub długie prysznice ze specjalnymi nawilżającymi preparatami dla atopowej skóry. Dodatkowo zaraz po zakończeniu mycia się trzeba pokryć skórę dobranymi emolientami, aby pokryć naskórek warstwą lipidową, która powstrzymuje odparowywanie wody. Kolejnym krokiem jest zwalczanie zmian uczuleniowych dzięki używaniu glikokortykosteroidów miejscowych w postaci maści, kremu, żelu czy płynu. Leki te osłabiają nadmierne działanie komórek odpornościowych oraz sprawiają, że zmiany skórne powoli zanikają. Nie można ich jednak stosować na twarz! Do tego służą maści z innymi substancjami czynnymi należącymi do grupy inhibitorów kalcyneuryny. Oprócz kąpieli i natłuszczania oraz stosowania maści na zmiany skórne można przyjmować leki przeciwświądowe ograniczające przykre uczucie swędzenia i drapanie się. W leczeniu AZS ważne jest też unikanie czynników zaostrzających zmiany, takich jak: stres, mycie zwykłym mydłem, zmiany temperatury i wilgotności powietrza oraz zakażenia skóry. Wszelkie prace domowe: mycie naczyń, sprzątanie itp. należy maksymalnie ograniczyć i wykonywać je w gumowych rękawiczkach.
Podsumowanie
Atopowe zapalenie skóry to choroba spowodowana zaburzeniami prawidłowych połączeń między komórkami skóry. Powoduje to nadmierne parowanie wody oraz wnikanie do głębszych warstw skóry alergenów wywołujących uczulenie. Zmiany skórne są zależne od wieku, ale najczęściej występują na twarzy i głowie oraz dołach łokciowych i kolanowych, towarzyszy im świąd. Lekarz rozpoznaje AZS na podstawie wyglądu zmian skórnych oraz wywiadu z pacjentem. Leczenie polega na odpowiednim nawilżaniu skóry oraz łagodzeniu uczulenia dzięki stosowaniu odpowiednich maści.
