Astygmatyzm – wada wzroku
Brak ostrości widzenia może być spowodowany nieprawidłową budową oka, może dotykać zarówno dorosłych jak i dzieci.
Przyczyna nieostrego widzenia
Astygmatyzm jest częstą wadą wzroku, polegającą na niejednolitym załamywaniu równoległych promieni świetlnych w płaszczyźnie poziomej i pionowej. Układ optyczny nie ma wtedy jednego ogniska, a obraz powstający na siatkówce jest rozmazany. Nawet niewielki astygmatyzm może obniżyć komfort widzenia.
Rodzaje
Astygmatyzm najczęściej jest związany z nieprawidłowym ukształtowaniem (brakiem sferyczności) przedniej powierzchni rogówki. Czasami jest wynikiem nieprawidłowości soczewki wewnątrzgałkowej lub deformacji gałki ocznej. Wyróżnia się kilka typów astygmatyzmu:
- prosty – załamywanie światła jest silniejsze w płaszczyźnie pionowej,
- odwrotny – załamywanie światła jest silniejsze w płaszczyźnie poziomej,
- skośny – załamywanie światła jest różne w różnych miejscach jednej płaszczyzny.
Można podzielić również na:
- złożony – oba ogniska znajdują się za siatkówką lub przed nią,
- niezłożony – jedno z ognisk leży na siatkówce, a drugie poza nią,
- mieszany – jedno z ognisk znajduje się przed siatkówką, a drugie za nią.
Nieostre widzenie
Głównym objawem astygmatyzmu jest nieostre widzenie. Mogą towarzyszyć mu dodatkowe symptomy osłabienia wzroku, np.: bóle i zaczerwienienie oczu, bóle głowy, łzawienie. Nieskorygowana wada często utrudnia pracę wzrokową, pojawiają się trudności w koncentracji, mrużenie oczu, szybkie męczenie się przy czytaniu.
Astygmatyzm diagnozuje się za pomocą skiaskopii lub refraktometrii.
Problem dzieci i dorosłych
Powstanie astygmatyzmu prawdopodobnie zależy od czynników genetycznych, ale i środowiskowych. Według teorii Grosvenora, wada ta jest spowodowana ciśnieniem wywieranym na rogówkę przez górną powiekę. Na pogłębianie się jej mogą mieć wpływ: intensywny i długotrwały wysiłek wzrokowy z bliskiej odległości (np. czytanie), praca wzrokowa przy niewłaściwym oświetleniu, nieprawidłowości w obrębie powiek (jęczmień, naczyniak, wytrzeszcz).
Wada zmienia się z wiekiem. W początkowym etapie życia obserwuje się głównie astygmatyzm odwrotny, który zmniejsza się w wieku przedszkolnym. U dorosłych do 40. roku życia przeważa astygmatyzm prosty, który osiąga zwykle niewielkie wartości i nie ulega znaczącym zmianom. U osób po 40. roku życia tarczka powieki górnej traci swoją sztywność, a rogówka staje się bardziej stroma, przez co zwiększa się nasilenie astygmatyzmu odwrotnego.
Metody korekcji
Astygmatyzm koryguje się za pomocą cylindrycznych lub sferocylindrycznych soczewek kontaktowych bądź okularowych. Istnieje również możliwość leczenia operacyjnego. Rodzaj korekcji trzeba dopasować do stanu układu wzrokowego pacjenta, jego preferencji i wymagań wynikających ze stylu życia czy pracy. Wysokie wartości astygmatyzmu lepiej korygować soczewkami kontaktowymi, które nie zniekształcają wielkości ani konturów obrazu.
Bibliografia
Kubatko-Zielińska A., Astygmatyzm (niezborność), Medycyna Praktyczna 11.12.2014, online: https://www.mp.pl/pacjent/okulistyka/wadywzroku/83545,astygmatyzm-niezbornosc [dostęp: 17.07.2019].
Czaińska M., Astygmatyzm – charakterystyka wady, Optyka 2016, nr 5 (42), s. 28–31.
Leszczyńska W., Astygmatyzm regularny – czynniki wpływające na wielkość i charakter wady refrakcji, Medical Education 2014, t. 1, nr 2, s. 128–133.
Holak E., Lewiński W., Łuszczyca M. i in., Biologia 2. Podręcznik. Zakres rozszerzony, Gdynia 2007, s. 268.