Choroby i wady wzroku
Oczy są wyspecjalizowanym narządem zmysłów, a nawet niewielkie nieprawidłowości w ich pracy mogą powodować poważne zaburzenia wzroku.
Oczy to bardzo wyspecjalizowane narządy zmysłów – umożliwiają odbieranie i przetwarzanie bodźców świetlnych, które następnie są analizowane przez mózg oraz przekazywane do świadomości w postaci obrazu. Cały ten proces, nazywany potocznie widzeniem, jest bardzo skomplikowany i musi być niezwykle precyzyjny, ponieważ nawet niewielkie nieprawidłowości mogą powodować poważne zaburzenia wzroku.
Budowa oka
Opisując choroby wzroku, warto poświęcić chwilę na zapoznanie się z budową oka. Gałka oczna jest okrągła i wywodzi się z ośrodkowego układu nerwowego. Składa się z trzech warstw: twardówki, naczyniówki i siatkówki. Twardówka położona jest najbardziej zewnętrznie, składa się z białkówki i przeźroczystej rogówki. Obie warstwy stanowią ochronę dla oka, a rogówka dodatkowo jest przezierna dla światła. Kolejna warstwa, naczyniówka, zawiera naczynia krwionośne, ma ciemnoniebieski kolor, a jej zadaniem jest odżywianie pozostałych części oka. Do tej warstwy należy również tęczówka zawierająca pigment – to ona stanowi o tym, czy ktoś ma zielone, brązowe lub niebieskie oczy. Najgłębiej położona jest siatkówka – to najważniejsza struktura gałki ocznej, ponieważ to właśnie w niej znajdują się komórki receptorowe, odpowiedzialne za odbieranie sygnału świetlnego i przekazywanie go do mózgu w postaci impulsu elektrycznego. W oku znajduje się również soczewka, która ogniskuje promienie świetlne w specjalnym miejscu siatkówki – plamce żółtej. Całe oko wypełnione jest płynem o lekko żelowej konsystencji, który nadaje oku przezierność i sprężystość.
Każde oko ludzkie wykonuje ruchy za sprawą sześciu mięśni. To najbardziej precyzyjne mięśnie całego organizmu i zużywają bardzo dużo energii. Niestety, szybko ulegają zmęczeniu – stąd znane wszystkim uczucie „rozmywania” się liter przy dłuższym czytaniu. Jak widać, budowa oka jest bardzo złożona i nawet drobne nieprawidłowości powodują poważne konsekwencje dla wzroku.
Wady wzroku
U ludzi młodych wynikają z nieprawidłowego kształtu gałki ocznej. U osób krótkowzrocznych, czyli takich, które bez okularów nie widzą przedmiotów odległych, gałka oczna jest zbyt krótka, w związku z czym soczewka skupia promienie świetlne za siatkówką, powodując niewyraźne widzenie. Zupełnie odwrotnie jest w dalekowzroczności, kiedy gałka oczna jest długa, a promienie skupiają się przed siatkówką, co powoduje niewyraźne widzenie przedmiotów bliskich (np. potrzeba noszenia okularów do czytania u osób starszych). Krótkowzroczność może się pogłębiać w okresie dojrzewania, wraz ze wzrostem całego organizmu – gałka oczna praktycznie nie zmienia swoich rozmiarów i staje się jeszcze krótsza w stosunku do całego ciała.
Uwaga!
Nie zaleca się operacyjnej korekcji wzroku przed osiągnięciem dojrzałości i ustabilizowaniem się wady.
Wraz z wiekiem soczewka zaczyna tracić wodę i staje się coraz bardziej sztywna. Przestaje prawidłowo pełnić swoją funkcję i zaczyna skupiać promienie przed siatkówką, powodując dalekowzroczność. Stąd większość osób zaczyna używać okularów na starość, nawet jeżeli przez całe życie nie mieli najmniejszych problemów ze wzrokiem.
Astygmatyzm to wada polegająca na dysproporcji między wysokością i szerokością gałki ocznej, co sprawia, że promienie świetlne skupiane są na siatkówce, ale obok plamki żółtej. W związku z tym widzenie jest prawidłowe tylko w niektórych obszarach pola widzenia, a w innych obraz jest rozmazany. To powoduje, że całkowita korekcja astygmatyzmu jest często niewykonalna i osoby te mają kłopoty z widzeniem przestrzennym.
Nieprawidłowe widzenie może również wynikać z upośledzenia funkcji jednego mięśnia okoruchowego lub większej ich ilości. W takim wypadku powstaje zez. W zależności od tego, która grupa mięśni zostaje uszkodzona i czy dotyczy ona jednego czy obu oczu, możemy obserwować różne postaci zeza (zbieżny, rozbieżny, ku górze, ku dołowi, skośny). Najczęściej schorzenie występuje od urodzenia, choć zdarza się również w życiu dorosłym na skutek urazu, guza mózgu, porażenia nerwów. Aby zachować zdolność widzenia, mózg wybiera sobie jedno oko, które „wyłącza” i odbiera obraz tylko z drugiego, dominującego oka. Dlatego też ludzie z zezem mają problemy z widzeniem przestrzennym (do tego są potrzebne obie sprawne gałki oczne) i przez to z prowadzeniem pojazdów. Oczy rozwijają się z wiekiem, dlatego u ludzi, u których zez pojawił się w dorosłości, jedno i drugie oko dobrze widzi. Jedno tylko zostaje chwilowo „wyciszone”. Przy zamknięciu dominującego oka, drugie natychmiast przejmuje jego funkcję. Natomiast w przypadku zeza wrodzonego, gdy tylko jedno oko „trenuje” i rozwija się od dziecka, drugie oko zostaje zaniedbane i nie rozwija się prawidłowo lub w ogóle. Widzenie w tym niedominującym oku jest zaburzone. Chorobę tę nazywamy amblyopią lub zespołem leniwego oka.
Bibliografia
Niżankowska M.H., Podstawy okulistyki, Volumed 2000
W tej samej kategorii