Zaćma - świat widziany przez mgłę
Zaćma zwana także kataraktą jest chorobą polegającą na zmętnieniu soczewki oka.
Zaćma – świat widziany przez mgłę
Zaćma zwana także kataraktą jest chorobą polegającą na zmętnieniu soczewki oka. Soczewka znajduje się w gałce ocznej, w przedniej jej części między tęczówką a ciałem szklistym, a otoczona jest torebką soczewki. Jest przezroczysta i elastyczna, skupia promienie świetlne i przepuszcza je na siatkówkę, na której powstaje obraz. Umożliwia ostrość widzenia obiektów.
U osób chorujących na zaćmę na soczewce pojawiają się mętne plamy, utrudniające przedostanie się promieni świetlnych do siatkówki, przez co pogarsza się przejrzystość widzenia.
Niepokojące symptomy zaćmy
Istnieje wiele objawów zaćmy. Najpierw pojawiają się zaburzenia ostrości widzenia, kiedy to cały obraz lub jego fragment (punkt, plamka) jest rozmyty czy zamazany, później pojawić się mogą również: wrażliwość na światło, zarówno dzienne, jak i oślepienie wywołane sztucznym oświetleniem nocnym (czasami chory widzi okrąg światła wokół bardzo jasnych obiektów, jak np. lampy, reflektory). Może też wystąpić nieprawidłowa ocena kolorów lub ich mniejsza intensywność (wydają się ciemniejsze niż są w rzeczywistości) oraz podwójne widzenie. Zauważa się bielenie źrenicy. Osoby noszące okulary korekcyjne mogą zauważyć szybko postępujące pogarszanie się wzroku, o czym świadczy konieczność częstej wymiany szkieł oraz trudności w ich dobraniu. U dzieci z zaćmą występuje zez lub oczopląs.
Choroba może w początkowym stadium przebiegać zupełnie bezobjawowo. Nie wywołuje przecież żadnego bólu, swędzenia czy pieczenia oka. Nie zauważymy także zaczerwienienia, dlatego można bardzo łatwo zbagatelizować ją lub nawet nie zauważyć. Warto być wyczulonym na wszystkie symptomy, gdyż zaćma postępuje dość szybko, a w efekcie może prowadzić do całkowitej utraty wzroku. Około 50% przypadków ślepoty na świecie spowodowanych jest właśnie tą chorobą.
Zaćma wrodzona i wtórna
Rozróżniamy dwa rodzaje zaćmy.
Zaćma wrodzona pojawia się u dzieci już w momencie urodzenia i dzieli się na kilka rodzajów. Najczęściej występuje zaćma warstwowa (okołojądrowa) powodująca tylko częściowe upośledzenie widzenia. Wywołuje natomiast krótkowzroczność i trudności z widzeniem w jasnym oświetleniu. Zaćma całkowita, w przebiegu której pojawia się oczopląs i zez oraz niedowidzenie, prowadzi często do całkowitej utraty wzroku. Pozostałe rodzaje katarakty wrodzonej to zaćma torebkowa (przednia i tylna), zaćma biegunowa (przednia i tylna) oraz zaćma błoniasta.
Głównym symptomem zaćmy wrodzonej pozwalającym na jej rozpoznanie jest biała źrenica oka oraz uciskanie oczu piąstkami przez niemowlęta. Prawidłowe zdiagnozowanie możliwe jest jednak dopiero, gdy dziecko ma kilka lat.
Zaćma nabyta z kolei pojawia się u dzieci i dorosłych w wyniku urazu, jako następstwo innych chorób oczu (głównie stanów zapalnych) lub dolegliwości ogólnoustrojowych (szczególnie cukrzycy) lub z wiekiem, i ten rodzaj choroby spotykany jest najczęściej. Wyróżniamy kilka rodzajów zaćmy nabytej:
a) zaćma korowa – zmętnienie soczewki w części centralnej, pojawia się przede wszystkim podwójne widzenie i oślepienie przez światło nocne (np. światła samochodów); zmętnienie może pojawić się również na obwodzie soczewki, wtedy przez długi czas przebiega ona bezobjawowo;
b) zaćma jądrowa – zmętnienie soczewki występuje w osi centralnej, a objawem jest krótkowzroczność, choroba postępuje powoli;
c) zaćma podtorebkowa – objawia się: oślepianiem przez sztuczne i naturalne światło, pogorszenie widzenia przy słabym oświetleniu, krótkowzroczność oraz czasami podwójne widzenie; występuje częściej niż pozostałe u osób młodszych.
Przyczyny zaćmy nabytej
Zazwyczaj diagnozuje się zaćmę starczą, której przyczyną jest starzenie się soczewki oka. Z wiekiem traci ona swoją przejrzystość, przybiera żółtobrunatny kolor, a więc przepuszcza mniej promieni świetlnych. Proces ten jest naturalny u osób powyżej 60. roku życia, ale coraz częściej dotyka również osoby młodsze.
Inną grupą przyczyn są różnego rodzaju dolegliwości i choroby ogólnoustrojowe, przede wszystkim cukrzyca oraz tężyczka (charakteryzująca się nadmierną wrażliwością nerwowo-mięśniową). Zaćma bywa również następstwem przewlekłych chorób oczu, np. jaskry, retinopatii barwnikowej czy stanów zapalnych oczu. Może ujawnić się po urazach gałki ocznej, zarówno mechanicznych, jak i spowodowanych np. przez zbyt mocne światło, promieniowanie czy zanieczyszczenie pyłami i innymi drobinami ciał obcych.
U chorujących na galaktozemię (głównie dzieci), czyli dolegliwość prowadzącą do zaburzeń przemiany węglowodanów, może wystąpić zaćma galaktozowa, która jest jedyną odwracalną odmianą zaćmy.
Metody leczenia
Jest to choroba w pełni uleczalna. Jedyną metodą pozwalającą na pełny powrót do zdrowia jest operacja polegająca na usunięciu zmętniałej soczewki i wszczepieniu na jej miejsce sztucznej zwijalnej soczewki wewnątrzgałkowej.
Przed zabiegiem konieczna jest wizyta kwalifikacyjna, podczas której przeprowadza się kompleksowe badanie okulistyczne, czyli ocenia się stan narządu, dobiera się odpowiedni rozmiar i moc soczewek (za pomocą biometrii optycznej), które mają być wszczepione, oraz przeprowadza się wywiad dotyczący ogólnego stanu zdrowia.
Sam zabieg jest bezpieczny i bardzo rzadko wywołuje powikłania. Nie jest również skomplikowany i, co najważniejsze, można go bezpiecznie wykonać zarówno u dzieci, dorosłych, jak i osób starszych. Operacja zaćmy to szybka, 30-minutowa metoda przywracania wzroku, jedna z najskuteczniejszych na świecie. W dodatku mało inwazyjna – już po kilku godzinach pacjent może powrócić do codziennych czynności. Warto pamiętać, że leczenie należy przeprowadzić jak najszybciej, tak aby ryzyko powikłań było minimalne, a skuteczność najwyższa.
Fakoemulsyfikacja to najczęściej stosowana i najbardziej efektywna technika operowania katarakty. Polega na wprowadzeniu do oka przez bardzo małe nacięcie ultradźwiękowej sondy, która zmętniałą soczewkę rozrywa na malutkie cząstki. a następnie wysysa je. Przez to samo nacięcie wprowadza się soczewkę sztuczną, która wykonana jest ze zwijalnego materiału, dlatego jej wszczepienie jest bezproblemowe, a soczewka sama rozwija się w oku. Zabieg jest prawie bezbolesny, powoduje jedynie niewielki dyskomfort, który można złagodzić lub całkowicie wyeliminować za pomocą odpowiednich leków, głównie kropli do oczu na bazie diklofenaku hamującego rozwój procesów zapalnych, zarówno w trakcie zabiegu, jak i po nim.
Chirurgiczne usunięcie zaćmy może też być wspomagane użyciem laseru femtosekundowego (FLACS). Jest to nowa technika, jeszcze rzadko stosowana, dająca jednak dużo lepsze efekty oraz zmniejszająca ryzyko stanów zapalnych i powikłań.
Dodatkowe korzyści operacji zaćmy
Usunięcie zaćmy umożliwia jednoczesne pozbycie się wad wzroku; krótko- i dalekowzroczności oraz astygmatyzmu. Na życzenie pacjenta wszczepia się w tym celu soczewkę najnowszej generacji: pseudoakomodacyjną lub akomodacyjną. Eliminuje to konieczność noszenia okularów korekcyjnych. Wyboru takiego dokonuje się przed zabiegiem, jeśli jednak ma być zastosowana soczewka wszczepiana rutynowo, wtedy konieczne będzie noszenie okularów korygujących tylko jedną wadę wzroku – do dali lub do bliży.
Dbanie o oczy po zabiegu
Pacjent powinien pamiętać o wystrzeganiu się wysiłku fizycznego, czyli ćwiczeń i dźwigania, przez około miesiąc po operacji, aby nie dopuścić do niebezpiecznego wzrostu ciśnienia w gałce ocznej. Należy też uważać, aby nie doprowadzić do zainfekowania oka ciałami obcymi i wodą, może to doprowadzić do stanu zapalnego. Do zoperowanego oka zakrapla się specjalne krople z antybiotykiem.
Warto wspomnieć także, że w trakcie jednego zabiegu operuje się tylko jedno oko, drugie może być zoperowane po około dwóch tygodniach.
Bibliografia
A. Jarosz, Zaćma. Objawy. Metody usuwania katarakty, Warszawa 2017
B. Fife, Zdrowe oczy. Jak zapobiegać i leczyć zaćmę, jaskrę oraz inne dolegliwości oczu, Niemce 2016
A. Michalski, Ocena wybranych parametrów narządu wzroku i jakości życia u pacjentów po operacji zaćmy, UM, Poznań 2013
http://www.wbc.poznan.pl/Content/290423/index.pdf [dostęp 12.12.2017]
S. Rosenfeld, M. Blecher, J.C. Bobrow, Soczewka i zaćma, t. 11, Edra, Wrocław 2012
W tej samej kategorii