Nawłoć – dar jesieni

Trudno wyobrazić sobie polską złotą jesień bez łąk porośniętych nawłocią, ta pospolicie występująca roślina ma szereg korzystnych właściwości dla zdrowia.

Zalety nawłoci

Nawłoć (Solidago L.) to rodzaj roślin należących do rodziny astrowatych (Asteraceae), występujących pospolicie na terenie Ameryki Północnej, Europy i Azji. Ziele nawłoci w medycynie ludowej stosowane jest jako środek przeciwzapalny, odtruwający i moczopędny. Jego aktywność biologiczna uwarunkowana jest obecnością licznych substancji czynnych, wśród których szczególne znaczenie mają związki fenolowe.

Lecznicze ziele

Do rodzaju Solidago należy około 100 gatunków. W celach leczniczych wykorzystywane są przede wszystkim: nawłoć pospolita (S. virgaurea L.) i nawłoć kanadyjska (S. canadensis). Oba gatunki występują w Polsce. Surowcem leczniczym jest ziele nawłoci (pocięte lub całe, wysuszone nadziemne części rośliny), zbierane na początku kwitnienia. Ziele rośliny jest bogate we flawonoidy i saponiny triterpenowe.

Nawłoć pospolita

Nawłoć pospolita jest w Polsce gatunkiem rodzimym. Osiąga wysokość do 100 cm. Ma eliptyczne liście i żółte kwiaty zebrane w koszyczki. Występuje w zaroślach, na górskich zboczach, nieużytkach, polanach, suchych łąkach. Kwitnie w sierpniu/wrześniu. Nawłoć pospolita zawiera saponiny triterpenowe (virgaureasaponiny B, C, D, E), olejek eteryczny (bogaty w gamma-kadinen, alfa-i beta-pinen, mircen, limonen, germakren D), glikozydy fenolowe (pochodne estrów benzoesowosalicylowych, kwasu kawowego, chlorogenowego, chinowego i salicylowego), diterpeny i irydoidy. Ziele wyróżnia się dużą zawartością: kwercetyny, kemperolu i rutozydu.

Nawłoć kanadyjska

Nawłoć kanadyjska pochodzi z Ameryki Północnej. W Europie była uprawiana jako roślina ozdobna, skąd rozprzestrzeniła się na stanowiska naturalne. Uznawana jest za gatunek inwazyjny. Nawłoć kanadyjska osiąga wysokość do 150 cm. Ma lancetowate liście i złocistożółte kwiaty zebrane w niewielkie koszyczki. Występuje na ternach ruderalnych i nieużytkach. Kwitnie od lipca do października. Odznacza się wyższą zawartością saponin i flawonoidów niż nawłoć pospolita. Do substancji czynnych nawłoci kanadyjskiej należą: saponiny triterpenowe (giganteasaponiny, bajogenina), olejek eteryczny, diterpeny, pochodne kwasu kawowego, chlorogenowego, ferulowego, salicylowego i chinowego. Roślina jest bogata w rutozyd.

Właściwości i zastosowanie

Wyciągi z nawłoci działają moczopędnie. Zwiększają diurezę, ułatwiają wydalanie chlorku sodu, mocznika oraz kwasu moczowego, ograniczają obrzęki. Zapobiegają formowaniu się biofilmu, dzięki czemu redukują rozwój patogenów w układzie moczowym oraz ułatwiają ich zwalczanie. Polecane są do stosowania przy stanach zapalnych nerek i pęcherza moczowego oraz kamicy moczowej.

Polisacharydy znajdujące się w nawłoci kanadyjskiej mają właściwości immunomodulujące. Kompleksy złożone z polifenoli i polisacharydów wykazują działanie przeciwkaszlowe i łagodzą ataki astmy.

Ziele nawłoci ma dobroczynny wpływ na skórę. Ogranicza stany zapalne, oczyszcza skórę i wzmacnia naczynia krwionośne. Polecane jest zwłaszcza jako składnik preparatów do pielęgnacji cery naczynkowej i trądzikowej.

Ze względu na działanie napotne, rozgrzewające i przeciwbólowe nawłoć może być stosowana do łagodzenia dolegliwości związanych z grypą, przeziębieniem i infekcjami układu oddechowego.

Nawłoć działa rozkurczowo na przewód pokarmowy. Wspomaga wydzielanie żółci i soków trawiennych. Jest przydatna w przypadku niestrawności, biegunek, wzdęć.

Ziele nawłoci ma także właściwości: przeciwzapalne, przeciwdrobnoustrojowe, przeciwutleniające. Napary i odwary z rośliny wspomagają detoksykację i hamują powstawanie złogów w układzie moczowym. Nawłoć znajduje zastosowanie w terapii: nadciśnienia, chorób reumatycznych, dermatoz, zaburzeń metabolicznych, cukrzycy.

Miód nawłociowy

Nawłoć jest cenną rośliną miododajną. Wydajność miodowa nawłoci pospolitej to: 400–500 kg/ha, a wydajność pyłkowa do 100 kg/ha. Zbiór miodu nawłociowego odbywa się późnym latem lub jesienią. Miód nawłociowy ma barwę kremowożółtą i kwaskowaty, lekko cytrynowy smak. Służy jako dodatek do deserów, kanapek, płatków owsianych i napojów. Wykorzystywany jest również do pielęgnacji skóry i włosów.

Miód nawłociowy ma działanie moczopędne, żółciopędne, przeciwzapalne i rozkurczowe. Poleca się jego stosowanie w przypadku infekcji układu moczowego, zaburzeń wydzielania żółci, nadciśnienia i problemów ze skórą.

Przeciwwskazania

Preparatów z nawłoci nie należy stosować w przypadku niewydolności nerek lub serca. Nie powinny przyjmować ich kobiety ciężarne i karmiące piersią oraz dzieci poniżej 12. roku życia. Nawłoć może nasilać działanie leków moczopędnych i przeciwzakrzepowych.

Bibliografia

Różański H., Bobak Ł., Trziszka T., Znaczenie nawłoci (Solidago) w fitoterapii, Herbalism 2016, nr 1 (2), s. 160–173.

Schaffner W., Rośliny lecznicze, chemizm, działanie, zastosowanie, Warszawa 1996, s. 258–259.

Mzurek M., Nawłoć pospolita - właściwości, zastosowanie, przeciwwskazania, Poradnikzdrowie.pl, 02.09.2020, online: https://www.poradnikzdrowie.pl/diety-i-zywienie/zdrowe-odzywianie/nawloc-pospolita-wlasciwosci-zastosowanie-przeciwwskazania-aa-M2YF-ADA7-PEYz.html [dostęp: 14.09.2020].

Toiu A., Vlase L., Vodnar, DC. i in., Solidago graminifolia L. Salisb. (Asteraceae) as a Valuable Source of Bioactive Polyphenols: HPLC Profile, In Vitro Antioxidant and Antimicrobial Potential, Molecules 2019, nr 24 (14), doi: 10.3390/molecules24142666.

Šutovská M, Capek P., Kocmálová M. i in., Characterization and biological activity of Solidago canadensis complex, International Journal of Biological Macromolecules 2013, nr 52, s. 192-197.