Jakie są objawy udaru i zawału

Dwa nagłe stany kliniczne związane z układem krwionośnym, które są poważnym zagrożeniem dla życia i wymagają natychmiastowej pomocy.

Najczęstsze stany nagłe.

Zawał serca oraz udar mózgu to dwa częste nagłe stany kliniczne związane z układem krwionośnym, w których należy szybko reagować. Oba stany kliniczne dają różniące się, charakterystyczne objawy, które trzeba znać, aby jak najszybciej działać. Dotarcie pacjenta do szpitala w jak najkrótszym czasie jest kluczowe w zapobieganiu zgonu oraz zminimalizowaniu skutków ubocznych. 

Zawał serca

Medyczny termin „zawał” odnosi się do martwicy tkanki spowodowanej niedokrwieniem, dlatego zawał może dotyczyć nie tylko serca, ale i innych narządów. Potocznie jednak przyjęło się, że „zawał” oznacza zawał serca. Najczęstszą jego przyczyną jest pęknięcie blaszki miażdżycowej. Uszkadza ono naczynie krwionośne, przez co w tym miejscu wytwarzana jest skrzeplina, która następnie jest odrywana przez prąd krwi i razem z nim płynie do coraz mniejszych naczyń, aż zatyka naczynie wieńcowe. Naczynia wieńcowe są małe, odżywiają serce, a ich zatkanie prowadzi do niedokrwienia mięśnia serca, co po krótkim czasie skutkuje martwicą tego mięśnia, czyli zawałem. Skrzeplina może również od razu powstać w pęknięciu blaszki miażdżycowej naczynia wieńcowego i od razu je zatkać, bez przemieszczania. Im dłużej tętnica wieńcowa jest zamknięta, tym większy obszar mięśnia sercowego ulega martwicy, dlatego czas jest niezwykle istotny. Najczęstszym objawem jest nagły ból, czasem bardzo silny, zlokalizowany za mostkiem, mogący przypominać pieczenie lub ucisk, często promieniujący do szyi, żuchwy czy barku. Nie jest to ból punktowy tylko rozlany, pacjenci najczęściej przykładają całą pięść do mostka, aby wskazać miejsce bólu. Trwa on zazwyczaj ponad 20 minut, może ustępować i nawracać, a odpoczynek czy podanie nitrogliceryny nie łagodzi go. Oprócz bólu mogą pojawić się zimne poty, duszność, lęk przed śmiercią, a nawet utrata przytomności.

Uwaga! Jeżeli ból w klatce piersiowej występuje dłużej niż 5 minut i nie ustępuje po odpoczynku lub zastosowaniu nitrogliceryny (jeżeli pacjent ma ją po wcześniejszym wypisaniu przez lekarza) należy jak najszybciej zadzwonić na pogotowie!

W medycynie istnieje termin „złota godzina”. Dotyczy to czasu, w którym u pacjenta z zawałem należy rozpocząć leczenie – wtedy są najlepsze rokowania. Dużym błędem jest ignorowanie bólu lub wyruszenie do szpitala własnym transportem – badania sugerują, że z powodu opieszałości połowa pacjentów z zawałem umiera przed przyjęciem do szpitala.

Udar

Udar mózgu dzielimy na udar niedokrwienny i krwotoczny. Ten pierwszy, podobnie jak w zawale serca, spowodowany jest pęknięciem blaszki miażdżycowej i wytworzeniem skrzepliny, która zatyka jedno z naczyń zaopatrujących mózg. Skrzeplina może też być wyprodukowana przez serce podczas np. migotania przedsionków. Natomiast udar krwotoczny, występujący zdecydowanie rzadziej, powstaje w wyniku pęknięcia ściany naczynia mózgu i wylania się krwi poza naczynie, stąd potoczna nazwa tego stanu – wylew. Wylanie krwi poza naczynie uniemożliwia jej dotarcie do dalszych części mózgu, przez co jest on niedokrwiony i ulega martwicy. Objawy udaru mózgu mogą się różnić w zależności od tętnicy, która jest zatkana przez skrzeplinę lub pękła, jednak najczęściej są to: zaburzenia widzenia, osłabienie mięśni twarzy, języka i gardła, nagły i silny ból głowy, niedowład kończyny górnej, zaburzenia równowagi lub utrata przytomności.

Uwaga! Najprościej zapamiętać niepokojące objawy mogące oznaczać udar dzięki mnemotechnice FAST (ang. Szybko, co nawiązuje do szybkiego reagowania):

F – face (ang. twarz) asymetria twarzy, opadanie kącika ust,

A – arms (ang. ramiona) niedowład ręki,

S – speech (ang. mowa) zaburzenia mowy,

T – time (ang. czas) jak najszybciej wezwać pogotowie.

Podsumowanie

Zawał serca oraz udar mózgu to dwa zagrażające życiu stany kliniczne związane z układem krwionośnym. W razie podejrzenia któregokolwiek z nich u siebie, u bliskich lub u nieznajomego należy jak najszybciej zadzwonić na pogotowie. Objawami zawału są nagły, silny, rozlany ból w okolicy mostka, który często promieniuje do szyi czy barku, nieustępujący po odpoczynku. Objawami udaru są: asymetria twarzy (opadający kącik ust), zaburzenia mowy i równowagi, nagły silny ból głowy i niedowład kończyny górnej.

Bibliografia

Kopeć G., Zawał serca, Medycyna Praktyczna dla Pacjentów 21.03.2017, online:https://www.mp.pl/pacjent/chorobawiencowa/zawal/62035,zawal-serca  [dostęp 13.02.2020]

Bodzioch M., Udar mózgu, Medycyna Praktyczna dla Pacjentów 25.05.2017, online:https://www.mp.pl/pacjent/udar/udar-mozgu/135796,udar-mozgu  [dostęp 13.02.2020]

Szczeklik A., Gajewski P., Interna Szczeklika. Mały podręcznik 2017/2018, wyd. 9, Medycyna Praktyczna, Kraków 2017, s. 163–184, 359–366