Wpływ otyłości na zdrowie stawów

W tkance tłuszczowej produkowane są adipokiny niszczące chrząstkę stawową, a każdy dodatkowy kilogram powoduje większe obciążenie stawów.

Choroba zwyrodnieniowa stawów a otyłość

Choroba zwyrodnieniowa stawów to najczęstsza choroba układu ruchu. Polega na uszkodzeniu chrząstki w stawach, której funkcją jest amortyzowanie ruchów stawów – prawidłowo zbudowana chrząstka nie dopuszcza do pocierania kości o siebie podczas ruchu. Z czasem dochodzi do uszkodzenia innych struktur tworzących staw: ścięgien, torebki stawowej oraz kości. Choroba zwyrodnieniowa najczęściej dotyczy stawów kolanowych oraz biodrowych, ale może zająć każdy staw. Objawia się bólem i sztywnością objętego stawu, później – jego zniekształceniem i zmniejszeniem ruchomości.

Otyłość jako czynnik ryzyka

Otyłość jest jednym z głównych czynników powodujących chorobę zwyrodnieniową stawów. Szacuje się, że z każdymi 5 kg nadmiernej wagi ciała ryzyko wystąpienia choroby wzrasta aż o 36%. Istotne jest to, że otyłość w przeciwieństwie do niektórych innych czynników ryzyka, jak wiek czy płeć, jest czynnikiem modyfikowalnym, czyli możliwym do zmiany. Dlatego należy pozbyć się nadmiernej wagi, gdyż nie tylko negatywnie wpływa na stawy przez ich dodatkowe obciążenie, ale również przez wytwarzane w komórkach tłuszczowych substancje aktywne – adipokiny.

Adipokiny

W patogenezie choroby zwyrodnieniowej stawów najważniejszą rolę spośród adipokin odgrywają leptyna i adiponektyna. Są one najobficiej wydzielane przez tkankę tłuszczową i mają docelowe receptory między innymi na powierzchni chondrocytów – komórek budujących chrząstkę. Leptyna wpływa na regulację metaloproteinaz i interleukiny-1. Substancje te przyczyniają się do produkcji tlenku azotu, który wywołuje apoptozę komórek chrząstki, czyli ich śmierć zaprogramowaną przez szkodliwe substancje. Adiponektyna działa podobnie jak leptyna – pobudza produkcję tlenku azotu, chociaż badania nie potwierdziły jej jednoznacznego wpływu na rozwój choroby zwyrodnieniowej stawów.

Leczenie

Mimo że nie ma leków hamujących niszczenie chrząstki, to połączenie leków łagodzących stan zapalny stawu z metodami niefarmakologicznymi pozwala na złagodzenie objawów. Do leków stosowanych w chorobie zwyrodnieniowej stawów zalicza się paracetamol oraz niesteroidowe leki przeciwzapalne działające przeciwbólowo oraz inne leki podawane bezpośrednio do zajętego chorobą stawu. W ten sposób podaje się kwas hialuronowy, który łagodzi ból poprzez zwiększenie ilości płynu stawowego lub glikokortykosteroidy łagodzące stan zapalny. Bardzo ważne jest postępowanie niefarmakologiczne pozwalające ograniczyć zażywanie leków. Kluczowe jest utrzymywanie prawidłowej masy ciała oraz ćwiczenia fizyczne dobrane przez rehabilitanta. Innym ważnym elementem są okłady z lodu lub powierzchowne stosowanie ciepła.

Podsumowanie

Otyłość jest bardzo ważnym czynnikiem ryzyka wystąpienia choroby zwyrodnieniowej stawów. Zarówno dodatkowe obciążenie stawu, jak i adipokiny wytwarzane przez tkankę tłuszczową sprzyjają niszczeniu chrząstki. Zredukowanie masy ciała w razie wystąpienia tej choroby jest najważniejszym elementem leczenia pozwalającym zredukować ilość przyjmowanych leków.

Bibliografia

Guła Z., Korkosz M., Choroba zwyrodnieniowa stawów, Medycyna Praktyczna 20.03.2017, online: https://www.mp.pl/pacjent/reumatologia/choroby/65000,choroba-zwyrodnieniowa-stawow  [dostęp 9.07.2019]

Koszowska A., Nowak J., Hawranek R., Choroba zwyrodnieniowa stawów w kontekście nadwagi i otyłości, Forum Zaburzeń Metabolicznych 2015, nr 2, s. 56–63