Hashimoto – indywidualny przebieg i nietypowe objawy

Hashimoto to choroba autoimmunologiczna, w przebiegu której układ odpornościowy atakuje tarczycę.

Choroba Hashimoto (ang. Hashimoto’s thyroiditis), inaczej: autoimmunizacyjne przewlekłe limfocytowe zapalenie tarczycy (ang. chronic lymphocytic thyroiditis) lub wole limfocytarne, to choroba autoimmunologiczna, czyli taka, w przebiegu której układ odpornościowy niszczy własne komórki i tkanki, w tej chorobie atakuje tarczycę. Limfocytowe zapalenie tarczycy prowadzi w konsekwencji do niedoczynności tego gruczołu. Nazwa choroby pochodzi od nazwiska japońskiego chirurga Hakaru Hashimoto, który w 1912 roku jako pierwszy zdiagnozował ją i opisał.

Tarczyca

Jest to gruczoł wydzielania wewnętrznego umiejscowiony u podstawy przedniej części szyi, tuż pod skórą. Tarczyca produkuje: tyroksynę T4, która następnie ulega w wątrobie przemianie w aktywniejszą formę – trójjodotyroninę T3 – są to hormony niezbędne do prawidłowego funkcjonowania organizmu. Gruczoł tarczowy wytwarza również trzeci hormon – kalcytoninę. Zapewniają one zarówno niezakłócony przebieg procesów fizjologicznych, jak i odporność psychiczną. Najistotniejszą rolę odgrywają T3 i T4.

1. Hormon T3 bierze udział w metabolizmie węglowodanów i tłuszczów, wspomagając procesy glukogeogenezy, glikogenolizy i lipogenezy w wątrobie oraz stymulując lipolizę we krwi. Jest więc niezbędny do prawidłowego przebiegu procesów przemiany materii.

2. T3 umożliwia mineralizację, która z kolei warunkuje wzrost kości.

3. T3 pobudza proces rozwoju mózgu, warunkując podział i wzrost nowych neuronów i dendrytów.

4. Oba hormony przyspieszają akcję serca.

5. T4 umożliwia rozpad tłuszczów do kwasów tłuszczowych i glicerolu oraz pomaga przy wchłanianiu glukozy z przewodu pokarmowego.

6. T4 bierze udział w procesie oddychania.

7. T4 zapewnia odpowiedni rozmiar i grubość błony śluzowej macicy, co jest istotnym czynnikiem decydującym o płodności, stymuluje też laktację.

Jak rozpoznać Hashimoto

W początkowym stadium niezwykle trudno zdiagnozować limfocytarne zapalenie gruczołu tarczowego. Objawy są bardzo różne, trudne do sklasyfikowania jako jeden zespół symptomów wskazujących na Hashimoto, dlatego łatwo pomylić tę chorobę z innymi. Diagnozę można postawić dopiero w zaawansowanym stadium. Dochodzi wówczas do znacznego, wyczuwalnego dotykiem powiększenia tarczycy, która staje się mniej lub bardziej twarda i często na jej powierzchni pojawiają się charakterystyczne guzki. Z biegiem czasu wole może zarówno nadal się powiększać, jak i zatrzymać na pewnym etapie wzrostu. W dalszym przebiegu dochodzi do nadprodukcji hormonów tarczycy, czyli nadczynności tego gruczołu (jest to proces krótkotrwały), które z kolei przechodzi w niedoczynność gruczołu.

Choroba może dawać wiele bardzo zróżnicowanych objawów. Przewlekłe zmęczenie i osłabienie, problemy z pamięcią i koncentracją, obniżony nastrój, rozdrażnienie, ciągły lęk lub nawet ataki paniki, zaburzenia osobowości czy depresja to symptomy ze strony układu nerwowego. U dzieci dodatkowo może dojść do zaburzeń w prawidłowym rozwoju psychicznym z ADHD (nadpobudliwością z deficytem uwagi) włącznie.

Typowo fizjologiczne dolegliwości z kolei to: tendencja do tycia, zaparcia, wzdęcia, nietolerancja laktozy i glutenu, łuszcząca się skóra głowy i jej świąd, zawroty głowy, niskie ciśnienie krwi, drętwienie dłoni i przedramion (tzw. zespół cieśni nadgarstka), obrzęki pod oczami, wypadanie włosów oraz obfite miesiączki, niskie libido i problemy z zajściem w ciążę.

Choroba często współwystępuje z cukrzycą, celiakią (ostrą w przebiegu nietolerancją glutenu), chorobami wątroby, endometriozą, bielactwem nabytym, łysieniem i chorobą Addisona (niedoczynnością kory nadnerczy). Przewlekłe zapalenie tarczycy współwystępujące z niedoczynnością kory nadnerczy to zespół Schmidta. Zespół Carpentera z kolei stwierdza się przy jednoczesnym występowaniu choroby Hashimoto, cukrzycy i choroby Addisona.

Przyczyny podstępnej choroby

Najważniejszym pierwiastkiem, niezbędnym do prawidłowego funkcjonowania tarczycy, jest jod. To jego niedobory prowadzą do – niejednokrotnie bardzo poważnych – zaburzeń funkcjonowania tego gruczołu dokrewnego. Przyczyną choroby Hashimoto może być niewystarczająca ilości jodu w organizmie. Inną ważną substancją dla tarczycy jest witamina D, która oprócz umożliwiania prawidłowego wchłaniania i wykorzystania wapnia warunkuje odporność, a przez to zapobiega występowaniu chorób autoimmunizacyjnych, dlatego może mieć duże znaczenie w ich leczeniu. Trzecią z przyczyn choroby może być podłoże genetyczne – u 50% osób, których członkowie rodziny mieli problemy z gruczołem tarczowym diagnozuje się podwyższone stężenie przeciwciał przeciwtarczycowych. U podłoża choroby mogą leżeć również zakażenia bakteryjne i wirusowe, a raczej powikłania po nich oraz choroby psychiczne (często skłonności są dziedziczone). Przewlekłe zapalenie tarczycy pojawia się najczęściej u kobiet w okresie dojrzewania lub przekwitania oraz w ciąży, czyli w trakcie wzmożonej aktywności hormonalnej organizmu, co też może być przyczyną choroby. Innym czynnikiem może być osłabienie układu immunologicznego przez laktozę, gluten lub długotrwałe zażywanie leków.

Metody diagnostyczne

Postawienie trafnej diagnozy możliwe jest niestety dopiero w bardziej zaawansowanym stadium choroby. W pierwszej kolejności ocenia się wielkość gruczołu tarczowego podczas zwykłego badania palpacyjnego. Pacjent kierowany jest na badanie USG, a laboratoryjnie oznacza się poziom przeciwciał we krwi:

• anty-TPO – skierowanych przeciwko peroksydazie tarczycowej, enzymowi biorącemu udział w syntezie hormonów tarczycy;

• anty-TG (antytyreoglobulinowych) – skierowanych przeciwko tyreoglobulinie, białku hormonalnemu zawierającemu T3 i T4, którego funkcją jest ich wiązanie i magazynowanie;

• anty-TSHR (inaczej anty TSHR, anty-TSHRAb lub anty-TRAb) – skierowanych przeciwko receptorowi TSH, czyli tyreotropinie – hormonowi produkowanemu przez przysadkę mózgową, który nasila produkcję hormonów tarczycy (T3 i T4) oraz powoduje zwiększenie masy gruczołu tarczowego.

Testy krwi obejmują też określenie stężenia hormonów TSH, T3 i T4, aby ocenić stopień niedoczynności gruczołu. Jeżeli interpretacja wyników wszystkich powyższych badań nadal nie jest jednoznaczna, można wykonać biopsję (pobranie wycinka gruczołu tarczowego i jego ocena laboratoryjna).

Leki i inne środki zaradcze

Zdiagnozowaną chorobę Hashimoto leczy się środkami farmakologicznymi zawierającymi hormony tarczycy, wyrównującymi stężenie TSH, T3 i T4 we krwi. Zalecana jest również odpowiednia dieta eliminująca: gluten (mieszaninę białek roślinnych: gluteniny i gliadyny) zawarty w zbożach (pszenica, żyto, owies czy jęczmień), laktozę zawartą w mleku krowim i cukier. Należy spożywać produkty wysokobiałkowe (poza mlekiem i jego przetworami), np. chude mięso, ryby i rośliny strączkowe, oraz produkty bogate w błonnik pokarmowy (bezglutenowe kasze, płatki, mąkę np. z kukurydzy, amarantusa, gryki, ryżu, prosa, siemienia lnianego), który stymuluje mięśnie gładkie przewodu pokarmowego i wpływa również na pobudzenie tarczycy. Warto uświadomić sobie, że zarówno w chorobie Hashimoto, jak i w każdej innej chorobie, dobrze zbilansowana dieta obfitująca w warzywa, owoce, produkty pełnoziarniste (u osób z Hashimoto koniecznie bezglutenowe) i zdrowe nienasycone kwasy tłuszczowe (NNKT) jest jednym z elementów leczenia.

Bibliografia

Brakebusch L., Heufelder A., Jak żyć z Hashimoto?, Pro Medica Media, Warszawa 2011

Choroba Hashimoto – co trzeba o niej wiedzieć?,

online: http://www.medonet.pl/zdrowie/zdrowie-dla-kazdego,choroba-hashimoto---objawy--diagnostyka--leczenie,artykul,1663393.html, dostęp [19.03.2018]