Niewydolność serca

Niewydolność serca jest zespołem objawów, które pojawiają się w przebiegu różnych chorób upośledzających jego funkcję.

Co to jest i dlaczego powstaje?

Niewydolność serca nie jest konkretną chorobą, jest zespołem objawów pojawiających się, gdy narząd przestaje pełnić swoją podstawową funkcję, czyli pompowanie krwi. Do niewydolności serca może doprowadzić zarówno upośledzenie siły skurczu mięśnia sercowego, jak i jego rozkurczu. Zaburzenia kurczliwości powodują zmniejszenie objętości krwi wyrzucanej do tętnic, natomiast dysfunkcja rozkurczu sprawia, że jamy serca nie zostają odpowiednio napełnione. Obie te sytuacje prowadzą do zmniejszenia przepływu krwi przez ważne dla życia organy: mózg, nerki, jelita, wątrobę, a nawet samo serce – krew tętnicza odżywia mięsień sercowy tak samo jak inne narządy.

Ten zespół objawów może dotykać zarówno lewej, jak i prawej komory, a bardzo często dotyka ich jednocześnie. Upośledzenie funkcji lewej komory serca skutkuje zastojem krwi w krążeniu płucnym, co manifestuje się dusznością. Zaburzenia pracy prawej komory prowadzą do zastoju krwi obwodowej, co powoduje obrzęki nóg, uczucie pełności w nadbrzuszu oraz poszerzenie naczyń żylnych szyi.

Objawy mogą się pojawić jako skutek różnych chorób toczących się w obrębie serca lub całego organizmu, takich jak: choroba niedokrwienna serca, zawał serca, nadciśnienie tętnicze, zaburzenia rytmu, wady zastawkowe, zapalenie mięśnia sercowego, zapalenie osierdzia, kardiomiopatie, niedokrwistość, choroby autoimmunologiczne. W skrajnych przypadkach niewydolność serca może rozwinąć się w przebiegu ciąży.

Objawy

Najważniejszym i osiowym objawem niewydolności serca jest duszność, która początkowo pojawia się podczas wysiłku, a z czasem również w spoczynku. Mogą wystąpić bóle w klatce piersiowej o charakterze gniecenia lub dławienia oraz kołatanie serca. Chorzy skarżą się na ogólne osłabienie, drażliwość, zaburzenia koncentracji oraz omdlenia. W niewydolności lewej komory serca najbardziej charakterystycznym objawem jest duszność nasilająca się wkrótce po przyjęciu pozycji leżącej i ustępuje po pionizacji. Innym objawem jest napadowy suchy kaszel budzący chorego w nocy. Przy niewydolności prawego serca dominują duże, symetryczne obrzęki kończyn dolnych, brak apetytu, dyskomfort w nadbrzuszu (spowodowany powiększeniem wątroby) oraz poszerzenie szyjnych naczyń żylnych.

Diagnostyka i leczenie

Diagnozę stawia się na podstawie badania ultrasonograficznego klatki piersiowej, czyli ECHO. Wykonuje się badanie krwi na obecność markerów niewydolności serca (BNP, NT-proBNP). Dodatkowo przeprowadza się różne badania ukierunkowane na poszukiwanie choroby, która mogła doprowadzić do niewydolności narządu.

Niewydolność serca jest procesem przewlekłym i postępującym. Nie ma metody, która pozwalałaby na całkowite wyleczenie. Są natomiast sposoby na spowolnienie progresji oraz zniesienie dokuczliwych objawów. Najważniejsze jest skuteczne leczenie choroby, która przyczyniła się do rozwoju niewydolności serca, oraz: profilaktyka chorób sercowo-naczyniowych, dobra kontrola ciśnienia tętniczego, unormowanie rytmu serca, operacja chorej zastawki. Dodatkowo chory przyjmuje leki ukierunkowane na spowolnienie progresji choroby, przedłużenie życia oraz zniesienie objawów, takich jak: obrzęki, duszności, omdlenia. Bardzo ważne jest prowadzenie zdrowego trybu życia z odpowiednią dietą, ograniczeniem soli, zmniejszeniem objętości wypijanych płynów do ok. 1,5 litra dziennie oraz umiarkowany wysiłek fizyczny dostosowany do możliwości chorego. Duże znaczenie mają również szczepienia ochronne przeciwko pneumokokom i grypie.

Podsumowanie

Niewydolność serca to zespół objawów pojawiających się w przebiegu różnych chorób upośledzających funkcję serca jako pompy. Najważniejszą dolegliwością jest duszność wysiłkowa. Niewydolność serca może manifestować się jako duszność pojawiająca się w pozycji leżącej z suchym kaszlem lub w postaci obrzęków, najlepiej widocznych w okolicy kostek, oraz uczuciem pełności w nadbrzuszu. Diagnozę stawia się na podstawie ECHO serca. Leczenie spowalnia postęp choroby i polega na postępowaniu farmakologicznym i niefarmakologicznym, obejmującym zmianę stylu życia oraz szczepienia ochronne.

Bibliografia

Surdacki A., Dubiel J., Bednarek J., Kruszelnicka O., Przewlekła niewydolność serca, w: Interna Szczeklika 2017, Medycyna Praktyczna, Kraków 2017, s. 392–411