Guarana — działanie i właściwości dla organizmu

Guarana to roślina pochodząca z Ameryki Południowej, która od stuleci cieszy się niesłabnącą popularnością wśród rdzennych mieszkańców Brazylii. Obecnie coraz częściej spotyka się ją w składzie suplementów diety, napojów energetycznych i różnego rodzaju preparatów. Wpływ guarany na organizm bywa porównywany do efektu wypicia filiżanki kawy, jednak jej działanie, ze względu na zawartość kofeiny oraz innych składników aktywnych, jest często dłuższe i mocniej odczuwalne.

W tym artykule omówimy, czym jest guarana, jakie są jej właściwości i zastosowanie, a także w jaki sposób można ją włączyć do codziennego jadłospisu. Dowiesz się również, na co zwrócić uwagę, by nie przedawkować suplementów z guaraną i kiedy należy zachować szczególną ostrożność.

Co to jest guarana?

Guarana (nazwa botaniczna: Paullinia cupana) to roślina pochodząca z Ameryki Południowej. Choć wiele osób sięga po ziarna kawy jako źródło kofeiny, nasiona guarany zawierają często wyższe stężenie tej pobudzającej substancji. Ze względu na swoje właściwości energetyzujące, guarana jest częstym składnikiem napojów i suplementów diety.

Jak wygląda roślina guarana?

Guarana to pnącze o drzewiastych łodygach, zazwyczaj osiągające kilka metrów wysokości. Wyróżnia się dekoracyjnymi, intensywnie czerwonymi owocami, w których znajdują się ciemnobrązowe nasiona. Te właśnie nasiona gwarantują pobudzające działanie guarany, dzięki zawartości kofeiny i innych cennych składników.

Każdy owoc zawiera przeważnie jedno lub dwa nasiona, przypominające wyglądem ziarna kawy, jednak o nieco większych rozmiarach. To właśnie z tych nasion pozyskuje się surowiec — najczęściej w postaci proszku lub ekstraktu, który następnie wykorzystuje się do produkcji kapsułek, tabletek i suplementów.

Skąd pochodzi guarana?

Guarana pochodzi głównie z rejonów Amazonii, a największym światowym producentem i eksporterem tej rośliny jest Brazylia. Właśnie tam warunki klimatyczne — wysoka wilgotność, spora ilość opadów i wysoka temperatura — sprzyjają wzrostowi guarany w sposób naturalny.

Rdzenni mieszkańcy tych terenów od wieków wykorzystywali nasiona guarany w swojej codziennej diecie, m.in. jako źródło energii podczas długich wędrówek przez las deszczowy czy w trakcie walk plemiennych. Obecnie guarana jest stosowana jako naturalny środek pobudzający na całym świecie i stanowi składnik wielu preparatów prozdrowotnych.

Jakie są tradycyjne zastosowania guarany?

Guarana w tradycyjnej medycynie brazylijskiej uchodzi za roślinę o właściwościach leczniczych, wykorzystywaną przede wszystkim do zwiększenia wytrzymałości organizmu i łagodzenia objawów zmęczenia. Rdzenne plemiona uważały też, że guarana ma działanie wzmacniające odporność i wspomagała walkę z infekcjami wirusowymi układu oddechowego czy problemami trawiennymi.

Tradycyjnie napar z guarany służył także jako środek łagodzący uczucie głodu w trakcie długotrwałych wypraw. Obecnie wiele osób stosuje guaranę głównie w celu pobudzenia, poprawy koncentracji i przyczynienia się do wystąpienia efektu termogenicznego, wspierającego spalanie tkanki tłuszczowej.

Właściwości guarany — jak działa na organizm? Guarana – działanie

Guarana jest przede wszystkim znana ze swojego pobudzającego działania. Zawdzięcza je wysokiej zawartości kofeiny, której stężenie może być nawet kilkukrotnie wyższe niż w ziarnach kawy. Oprócz tego zawiera teobrominę i teofilinę — związki wspierające pracę układu sercowo-naczyniowego i nerwowego.

Dzięki obecności antyoksydantów, takich jak taniny, guarana może chronić komórki przed stresem oksydacyjnym, neutralizując szkodliwe wolne rodniki. W kontekście odchudzania często uznaje się ją za pomocnego sprzymierzeńca, ponieważ hamuje proces adipogenezy i wykazuje działanie termogeniczne. Warto jednak pamiętać, że sama suplementacja guaraną nie zastąpi zdrowego stylu życia ani zrównoważonej diety.

Jak guarana wpływa na poziom energii?

Guarana jest naturalnym źródłem kofeiny, która znana jest ze swojego silnego efektu pobudzającego i zwiększającego poziom energii. W porównaniu z kawą jej działanie jest bardziej równomierne i długotrwałe, ponieważ kofeina z guarany uwalnia się stopniowo. Dzięki temu pozwala uniknąć gwałtownych skoków i spadków energii, które często towarzyszą spożyciu kawy.

Z tego powodu preparaty z guaraną cieszą się popularnością wśród osób aktywnych fizycznie, a także studentów, pracowników biurowych i kierowców potrzebujących długotrwałej koncentracji. Dlatego także w Yango storzyliśmy taki środek, oparty na naturalnych składnikach. Nazwaliśmy go po prostu: Energia.

Pamiętaj jednak, że nadmierna ilość kofeiny może prowadzić do skutków ubocznych, takich jak nerwowość, bezsenność, podwyższone ciśnienie krwi czy kołatanie serca. Warto zachować umiar w jej stosowaniu.

Czy guarana wspomaga koncentrację i pamięć?

Tak, guarana może poprawiać koncentrację i wspierać funkcje poznawcze.^[1,2] Działanie to wynika głównie z wysokiej zawartości kofeiny, która stymuluje układ nerwowy, zwiększa czujność i redukuje uczucie zmęczenia.

Badania sugerują, że regularne, umiarkowane spożycie guarany może korzystnie wpływać na pamięć krótkotrwałą i zdolność skupienia uwagi. Oprócz kofeiny, guarana zawiera także antyoksydanty, które mogą chronić neurony przed stresem oksydacyjnym, wspomagając tym samym zdrowie mózgu.

Z tego względu ekstrakty z guarany często pojawiają się w suplementach wspierających naukę i pracę umysłową. Jednak, podobnie jak w przypadku jej działania pobudzającego, kluczowe jest odpowiednie dawkowanie, aby uniknąć negatywnych skutków nadmiernej stymulacji układu nerwowego.

Jakie są korzyści zdrowotne guarany? Jaki ma wpływ na organizm?

Guarana, dzięki swoim właściwościom, może przynosić szereg korzyści zdrowotnych, szczególnie gdy stosowana jest z umiarem. Przede wszystkim wpływa na zwiększenie poziomu energii, redukcję uczucia zmęczenia oraz poprawę nastroju.

Badania sugerują, że guarana wykazuje działanie antyoksydacyjne^[3], wspiera funkcjonowanie układu sercowo-naczyniowego oraz może przyczyniać się do obniżenia poziomu „złego” cholesterolu LDL^[3]. Dodatkowo, ekstrakt z nasion guarany często stosowany jest jako wsparcie w procesach odchudzania, dzięki działaniu termogenicznemu i hamowaniu gromadzenia się komórek tłuszczowych.

Termogeneza to proces spalania tłuszczy. Dla wsparcia tej funkcji organizmu, zastosowaliśmy guaranę w naszym suplemencie o tej samej nazwie. Sprawdź tutaj: Termogeneza.

Warto jednak pamiętać, że osoby z chorobami przewlekłymi lub przyjmujące leki (np. klozapina, efedryna) powinny przed rozpoczęciem suplementacji guaraną skonsultować się ze specjalistą. Kofeina zawarta w guaranie może bowiem wchodzić w interakcje z niektórymi lekami, wpływać na krzepliwość krwi lub potęgować działanie niektórych farmaceutyków.

Jak stosować guaranę w codziennej diecie? Co z suplementacją?

Guarana może być stosowana na różne sposoby, w zależności od indywidualnych potrzeb i preferencji. Najczęściej występuje w postaci proszku, kapsułek, tabletek lub jako składnik napojów energetycznych i suplementów diety.

Jednym z najprostszych sposobów jej spożycia jest dodanie sproszkowanej guarany do koktajlu, soku lub wody. Można ją również mieszać z herbatą lub kawą, aby wzmocnić efekt pobudzenia. Ważne jest jednak, aby nie przekraczać zalecanej dawki, ponieważ nadmiar kofeiny może prowadzić do niepożądanych skutków, takich jak nadpobudliwość czy problemy ze snem.

Dla osób, które cenią wygodę, dobrym wyborem są kapsułki lub tabletki z ekstraktem z guarany, które pozwalają na łatwe kontrolowanie ilości spożywanej substancji. Warto pamiętać, że guarana działa najlepiej, gdy jest stosowana okazjonalnie lub cyklicznie — organizm może się bowiem stopniowo przyzwyczajać do jej pobudzających właściwości.

Jakie są zalecane dawki guarany? Guarana – dawkowanie

Zalecana dzienna dawka guarany zależy od jej formy oraz indywidualnej tolerancji organizmu na kofeinę. Zazwyczaj wartości te wahają się od 50 mg do 200 mg czystej kofeiny dziennie, co odpowiada około 500-1000 mg sproszkowanej guarany.

Dla początkujących użytkowników zaleca się rozpoczęcie od niższych porcji, aby ocenić reakcję organizmu. W przypadku suplementów diety zawsze warto przestrzegać wskazówek producenta dotyczących spożycia.

Należy pamiętać, że guarana jest silnym źródłem kofeiny, dlatego jej spożycie powinno być dostosowane do całkowitej ilości kofeiny przyjmowanej w ciągu dnia, zwłaszcza jeśli dodatkowo pijemy kawę, herbatę czy napoje energetyczne. Przekroczenie bezpiecznej dawki może prowadzić do nieprzyjemnych objawów, takich jak nerwowość, podwyższone tętno czy bóle głowy.

Czy warto stosować guaranę na co dzień?

Guarana może być dobrym dodatkiem do codziennej diety, jeśli stosuje się ją z umiarem i dostosowuje do własnych potrzeb. Może stanowić naturalną alternatywę dla kawy, wspierać koncentrację, zwiększać poziom energii i poprawiać nastrój.

Jednak regularne stosowanie guarany wymaga rozsądnego podejścia. Nadmierna ilość kofeiny może prowadzić do uzależnienia, zwiększonej tolerancji oraz skutków ubocznych, takich jak nadpobudliwość czy trudności ze snem. Dlatego najlepiej stosować guaranę cyklicznie lub tylko w okresach wzmożonego wysiłku umysłowego i fizycznego.

Osoby z nadciśnieniem, problemami z sercem, bezsennością czy nadwrażliwością na kofeinę powinny zachować ostrożność i skonsultować stosowanie guarany z lekarzem. Warto również zwrócić uwagę na jakość suplementów — najlepiej wybierać produkty pochodzące ze sprawdzonych źródeł, o wysokiej zawartości naturalnych składników aktywnych.

Podsumowanie

Guarana to naturalne źródło kofeiny o długotrwałym działaniu pobudzającym. Wspiera koncentrację, poprawia poziom energii i może wspomagać procesy odchudzania dzięki właściwościom termogenicznym. Włączenie jej do diety może być korzystne, pod warunkiem przestrzegania zalecanych dawek i unikania nadmiernego spożycia kofeiny z innych źródeł.

Stosowanie guarany powinno być dostosowane do indywidualnych potrzeb — sprawdzi się zarówno jako okazjonalne wsparcie podczas intensywnej pracy umysłowej, jak i naturalny zamiennik kawy. Kluczowe jest jednak, aby nie przekraczać zalecanych ilości i pamiętać, że żaden suplement nie zastąpi zdrowego trybu życia oraz zbilansowanej diety.

Bibliografia:

1. National Institute of Diabetes and Digestive and Kidney Diseases; 28.01.2023; „Guarana”; LiverTox: Clinical and Research Information on Drug-Induced Liver Injury; dostęp online: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK589113/ [12.03.2025]
2. Talik T.N., Penna E.M., Hack B.P., Harp A., Millard-Stafford M.; 15.06.2024; „Effects of Acute Guarana (Paullinia cupana) Ingestion on Mental Performance and Vagal Modulation Compared to a Low Dose of Caffeine”; Nutrients; dostęp online: https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC11206275/ [12.03.2025]
3. Aldhahrani A.; Food Science & Nutrition; 19.05.2021; „Protective effects of guarana (Paullinia cupana) against methotrexate-induced intestinal damage in mice”; WILEY Online Library; dostęp online: https://onlinelibrary.wiley.com/doi/full/10.1002/fsn3.2101 [12.03.2025]
4. Hack B., Penna E.M., Talik T., Chandrashekhar R., Millard-Stafford M.; 14.01.2023; „Effect of Guarana (Paullinia cupana) on Cognitive Performance: A Systematic Review and Meta-Analysis”; Nutrients; dostęp online: https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC9865053/ [12.03.2025]
5. National Eye Institute; brak daty; „Age-Related Macular Degeneration (AMD)”; National Eye Institute; dostęp online: https://www.nei.nih.gov/learn-about-eye-health/eye-conditions-and-diseases/age-related-macular-degeneration [12.03.2025]
6. Weronika Drobnikowska; 02.07.2020; „Guarana – indiańskie 'oko' do zadań specjalnych”; Dietetycy.org.pl; dostęp online: https://dietetycy.org.pl/guarana-indianskie-oko-do-zadan-specjalnych/ [12.03.2025]
7. Medically reviewed by Kim Chin, RD, Nutrition — Written by Ryan Raman, MS, RD; 30.09.2024; „11 Health Benefits of Guarana”; Healthline; dostęp online: https://www.healthline.com/nutrition/guarana-benefits#takeaway [12.03.2025]