Co robić po przedawkowaniu leków?

W zależności od dawki mogą działać leczniczo, ale ich przedawkowanie może być niezwykle niebezpieczne dla zdrowia, a nawet prowadzić do śmierci.

Zatrucie lekami

Średniowieczny lekarz i przyrodnik Paracelsus, zwany również ojcem toksykologii, stwierdził kiedyś, że wszystko jest trucizną i nic nie jest trucizną – od dawki zależy, czy jest trucizną. Leki, które zażywamy dla polepszenia zdrowia w zawyżonych dawkach również mogą doprowadzić do poważnych konsekwencji zdrowotnych, a nawet do śmierci. Przedawkowanie leków jest często celowe, zdarzają się jednak pomyłki, zwłaszcza wśród dzieci, dlatego warto wiedzieć, co robić w razie zatrucia.

Paracetamol

Jest to jeden z najpopularniejszych leków przeciwbólowych. Do zatrucia może dojść przez nieuwagę, bo zażywamy tabletki o różnych nazwach handlowych z tą samą substancją czynną. Dla paracetamolu maksymalną bezpieczną dawką dobową dla dorosłych są 4 g, a jednorazową – 1 g. Przedawkowanie paracetamolu prowadzi najpierw do niewydolności wątroby, co skutkuje śmiercią. Objawy przedawkowania w pierwszej dobie to nudności i wymioty, ból brzucha, wzmożona potliwość, bladość i osłabienie. W kolejnych dobach pojawia się zażółcenie skóry i białek oczu (żółtaczka), może dojść do śpiączki.

Uwaga! W razie zatrucia paracetamolem należy bezzwłocznie zadzwonić po pogotowie!

Jeżeli pacjent zostanie przyjęty w ciągu godziny od zażycia leków, to natychmiast robi się płukanie żołądka. Jeżeli zatrucie nastąpiło wcześniej, to podaje się N-acetylocysteina dożylnie, jest to odtrutka na paracetamol. Jeżeli proces zatrucia toczy się dłużej i dochodzi do nieodwracalnego uszkodzenia wątroby, to jedynym leczeniem jest jej przeszczep.

Niesteroidowe leki przeciwzapalne

Leki przeciwbólowe niezawierające paracetamolu najczęściej zawierają właśnie niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ). Nie są one tak toksyczne dla wątroby (paracetamol jest), ale ich nadużycie powoduje uszkodzenie śluzówki żołądka,dwunastnicy i jelita cienkiego i może prowadzić do krwawienia z przewodu pokarmowego. Krwawienie z przewodu pokarmowego prowadzi do niedokrwienia, ostatecznie może spowodować zgon. Do objawów przedawkowania należą: nudności i wymioty, osłabienie, bladość powłok skórnych i białek oczu (brak czerwonych naczynek widocznych na co dzień). Nie ma swoistej odtrutki na NLPZ, dlatego postępowanie polega na zwalczaniu objawów nadużycia. Zaopatruje się miejsce krwawienia – najczęściej wrzody żołądka – podaje się brakujące jednostki krwi w przypadku niedokrwistości.

Benzodiazepiny

Są składowymi leków uspokajających lub nasennych. Ich bezpieczna dawka różni się, zależnie od substancji zastosowanej w leku, najczęściej jednak dawka toksyczna jest kilkunastokrotnie wyższa od dawki terapeutycznej. Do objawów zatrucia zalicza się: spowolnienie mowy, niewyraźną mowę, niepewny chód, zaburzenia równowagi, podwójne widzenie, senność, osłabienie odruchów, wąskie źrenice, przyspieszone bicie serca. Występują one szybko, bo już po około 30 minutach od zażycia zbyt dużej dawki leku. W razie zatrucia należy zadzwonić po pogotowie. Jeżeli pacjent trafi w ciągu godziny od zatrucia, to wykonuje się płukanie żołądka. Oprócz tego podaje się flumazinil czyli odtrutkę na benzodiazepiny.

Opioidy

To grupa substancji łagodzących ból, stosowana głównie po zabiegach chirurgicznych lub w leczeniu przewlekłego bólu nowotworowego. Większość tych substancji wywołuje uczucie euforii co powoduje ich nadużywanie. Niestety, za duża ilość opioidów działa depresyjnie na ośrodek oddechowy w pniu mózgu, co może prowadzić do niewydolności oddechowej i zatrzymania oddechu. Aby zapobiec toksycznemu efektowi używa się naloksonu, czyli antagonisty opioidów – przyłącza się on do tych samych receptorów, jednak nie pobudza ich. Ponieważ przedawkowanie opioidów może doprowadzić do zatrzymania oddechu, należy jak najszybciej zgłosić się na pogotowie.

Podsumowanie

Leki, jak każda substancja dostarczana do organizmu, w nadmiernej dawce są bardzo niebezpieczne. Należy zwrócić uwagę na dawkę przepisaną przez lekarza lub znajdującą się na ulotce leku. W przypadku podejrzenia przedawkowania należy bezzwłocznie zgłosić się do szpitala.

Bibliografia

Czubkowska-Milanova L., Gucwa J., Madej T., Cebula G., Bryska-Maciejasz E., Łabuz K., Guła P., Zatrucia, Medycyna Praktyczna dla Lekarzy 28.03.2013, online: https://nagle.mp.pl/interna/80411,zatrucia [dostęp 7.04.2020]

Szczeklik A., Gajewski P., Interna Szczeklika. Mały podręcznik 2017/2018, wyd. 9, Medycyna Praktyczna, Kraków 2017, s. 1293–1327