Dyskretny obrońca organizmu

Układ limfatyczny odgrywa dużą rolę w utrzymaniu homeostazy, zbudowany jest z naczyń limfatycznych oraz z tkanki chłonnej.

Układ chłonny (limfatyczny)

Odpowiada za zbieranie, transport i filtrację płynu tkankowego. Uczestniczy w detoksykacji i procesach odpornościowych, jego sprawne działanie jest niezbędne do zachowania równowagi płynów ustrojowych i utrzymania homeostazy organizmu.

Budowa i funkcje

Układ limfatyczny zbudowany jest z sieci naczyń limfatycznych, w których płynie limfa, oraz tkanki chłonnej tworzącej grudki, węzły, migdałki podniebienne, grasicę i śledzionę. Ruch limfy wyzwalany jest przez skurcze mięśni. Układ limfatyczny gromadzi i zwraca płyn tkankowy do krwi oraz uczestniczy w transporcie zemulgowanych lipidów. Bierze udział w filtracji chłonki. Oczyszcza ją z ciał obcych, obumarłych i zmutowanych komórek. Współuczestniczy w wytwarzaniu i dojrzewaniu limfocytów.

Układ chłonny jest połączony z układem krążenia. Zbierająca się w przestrzeniach międzykomórkowych limfa trafia do włosowatych naczyń limfatycznych, które łączą się w większe naczynia. Następnie transportowana jest do węzłów chłonnych, gdzie ulega oczyszczaniu. Główne przewody limfatyczne uchodzą do żył w okolicy podobojczykowej. W ten sposób limfa przedostaje się do układu krwionośnego.

Problemy z przepływem limfy

Najczęstszym objawem zaburzeń w pracy układu chłonnego są obrzęki. Powstają one, gdy drenaż limfatyczny jest niewystarczający, aby odprowadzić powstający w przestrzeni międzykomórkowej płyn do krwiobiegu. Najczęściej obrzęki limfatyczne są zlokalizowane w obrębie tkanki podskórnej kończyn dolnych. Obrzęki dzielą się na pierwotne i wtórne. Pierwotne powstają w wyniku zaburzeń rozwojowych naczyń limfatycznych, wtórne zaś – w wyniku stanów zapalnych, uszkodzeń, niedrożności naczyń limfatycznych czy usunięcia węzłów chłonnych. Zaburzenia w przepływie limfy mogą być ponadto spowodowane nieprawidłową pracą serca, nerek, wątroby czy schorzeniami neurologicznymi.

Sprawne działanie układu limfatycznego uzależnione jest od elastyczności tkanki łącznej. Jeśli jest ona zbyt miękka i przepuszczalna, to toksyny nie są efektywnie usuwane i gromadzą się w komórkach tłuszczowych. Skutkiem przewlekłych obrzęków jest włóknienie tkanek związane z namnażaniem się keranocytów i fibroblastów oraz odkładaniem się kolagenu. Nadmierna przepuszczalność naczyń włosowatych, zastój limfy i wzrost objętości komórek tłuszczowych prowadzą do powstawania cellulitu. Jest on widoczny na skórze jako nieregularne zgrubienia i guzki.

Sposoby na obrzęki i cellulit

Aby poprawić pracę układu limfatycznego, warto sięgnąć po substancje naturalne. Najlepiej stosować rośliny bogate w saponiny, flawonoidy i kumaryny, które poprawiają kurczliwość naczyń, usprawniają przepływ chłonki i wspomagają usuwanie toksyn. Należą do nich m.in.: nostrzyk żółty, bluszcz pospolity, żeń-szeń, skrzyp polny, ruszczyk kolczasty, bez czarny, werbena pospolita, wąkrota azjatycka. Przydatne mogą być także algi, zielenice i brunatnice.

W walce z obrzękami pomagają masaże limfatyczne, ułatwiające opróżnienie powierzchownych naczyń chłonnych oraz stymulujące skurcze głębokich naczyń.

Istotnym elementem terapii limfatycznej jest leczenie kompresyjne. Polega ono na stosowaniu specjalnych bandaży, rajstop, pończoch, podkolanówek, rękawów. Zakłada się je na obrzękniętą kończynę, w taki sposób, aby ucisk zmniejszał się dośrodkowo. Kompresjoterapia usprawnia transport chłonki oraz ogranicza gromadzenie się płynu w tkance śródmiąższowej.

Aby przeciwdziałać zastojom limfy, należy dbać o regularną aktywność fizyczną. Gimnastyka (np. chodzenie na palcach, skakanie na skakance) uruchamia tzw. pompę mięśniową, w ten sposób wspomagając przepływ chłonki. Ćwiczenia oddechowe dodatkowo pobudzają opróżnianie naczyń limfatycznych. Zalecane jest też unoszenie obrzękniętych kończyn dolnych na wysokość serca przez 10–15 minut co najmniej trzy razy w ciągu dnia.

Bibliografia

Klimowicz A., Zielonka J., Turek M. i in., Substancje pochodzenia naturalnego stosowane w terapii cellulitu, Postępy Fitoterapii 2015, nr 2, s. 96–101.

Grądalski T., Ochałek K., Podstawy patofizjologii i postępowania w obrzęku limfatycznym w chorobie nowotworowej, Nowa Medycyna 2001, nr 97, s. 55–58.

Liczko T., Nie lekceważmy obrzęków nóg, Panacea 2012, nr 2 (39), s. 12–14.

Rakowski A., Fitoterapia zastojów limfatycznych, Naturoterapia w Praktyce 8.05.2018, online: https://www.naturoterapiawpraktyce.pl/artykul/fitoterapia-zastojow-limfatycznych [dostęp: 12.08.2019].

Holak E., Lewiński W., Łuszczyca M. i in., Biologia 2. Podręcznik. Zakres rozszerzony, Gdynia 2007, s. 167.

4 kroki do usprawnienia przepływu limfy, Oczymlekarze.pl, online: https://oczymlekarze.pl/raporty/3504-czas-na-detoks/5237-limfa [dostęp: 12.08.2019].

Jarosza A., Układ limfatyczny (układ chłonny): budowa i rola, najczęstsze choroby, 18.06.2019, Poradnikzdrowie.pl, online: https://www.poradnikzdrowie.pl/zdrowie/uklad-odpornosciowy/uklad-limfatyczny-uklad-chlonny-budowa-rola-najczestsze-choroby-aa-HcMw-HRAY-mbaG.html [dostep: 12.08.2019].