Zastosowanie kobaltu w medycynie
Jako element witaminy B12 czyli kobalaminy bierze udział w w procesie namnażania i podziału czerwonych krwinek i zapobiega anemii.
Funkcje pierwiastka
Kobalt (Co) jest pierwiastkiem śladowym. W przyrodzie występuje w postaci dwóch minerałów: smaltynu i kobaltynu. Kobalt wchodzi w skład gleby, pyłów wulkanicznych i wody morskiej. Jest stosowany w medycynie w: radioterapii jako tzw. bomba kobaltowa do naświetlania zmian nowotworowych promieniami γ (emitowanymi przez izotop kobaltu), w stomatologii (implanty dentystyczne), ortopedii oraz do sterylizacji sprzętu medycznego i odpadów medycznych. W organizmie ludzkim jest mikroelementem (zawartość około 1,1 mg u osoby dorosłej), występuje w narządach miąższowych (w wątrobie i nerkach), mięśniach i kościach. Chociaż jest go tak niewiele, to bierze udział w prawidłowym przebiegu procesów życiowych.
Składnik witaminy B12
Kobalt jest centralnym atomem witaminy B12, czyli kobalaminy, która bierze udział w procesie namnażania i podziału czerwonych krwinek – tym samym wpływa korzystnie na układ krwiotwórczy przez zapobieganie anemii i niektórym schorzeniom układu krwionośnego, m.in.: miażdżycy, zapaleniu tętnic wieńcowych, zapaleniu żył czy zaburzeniom krążenia prowadzącym do powstania żylaków. Inne funkcje kobaltu:
- udział w metabolizmie węglowodanów, białek i tłuszczów,
- umożliwianie syntezy kwasów nukleinowych (RNA i DNA) w komórkach,
- warunkowanie tworzenia się otoczki mielinowej neuronów, pełniącej funkcję ochronną,
- umożliwianie kształtowania się neuroprzekaźników,
- udział w procesie produkcji witaminy B9 (kwasu foliowego),
- wspomaganie tworzenia się i odbudowywania tkanki kostnej,
- udział w podnoszeniu odporności organizmu,
- przyspieszanie regeneracji skóry po urazach i oparzeniach.
Zapotrzebowanie i źródła
Dobowe zapotrzebowanie na kobalt to 0,5 ppm. Osoby dbające o prawidłową, dobrze zbilansowaną dietę, obfitującą w: warzywa, owoce, produkty zbożowe i białko pochodzenia roślinnego i zwierzęcego, są w stanie dostarczyć organizmowi odpowiednich ilości tego mikroelementu. Występuje on bowiem powszechnie we wszystkich naturalnych produktach zwierzęcych i w mniejszych ilościach w roślinach, m.in.: w kukurydzy, ziarnach zbóż, zielonych warzywach liściastych (jarmużu, sałacie, szpinaku) i kapuście. Najbogatszym źródłem witaminy B12 z kolei są: mięso, ryby, owoce morza, jaja, mleko i jego przetwory.
Objawy niedoboru i nadmiaru
Niedobór kobaltu występuje rzadko w organizmie osób stosujących dobrze zbilansowaną dietę z produktów naturalnych, ponieważ dla prawidłowego funkcjonowania organizmu potrzebna jest niewielka jego ilość. Na ryzyko niedoboru narażeni są wegetarianie i weganie, ponieważ najlepiej wchłaniany jest kobalt z kobalaminą, a ta nie występuje w produktach roślinnych. Na to samo ryzyko narażeni są również alkoholicy, bulimicy, anorektycy oraz osoby cierpiące na schorzenia układu pokarmowego. U tych osób niedobór kobaltu może prowadzić do zaburzeń krzepnięcia krwi, anemii, przewlekłego osłabienia i zmęczenia, apatii, i drażliwości. Mogą pojawić się również: bladość skóry, zaburzenia wzroku, zaburzenia równowagi i nadmierny spadek masy ciała.
Nadmiar tego pierwiastka w organizmie może prowadzić do wzmożonej pracy tarczycy, nadprodukcji erytrocytów, zaburzenia wzroku i słuchu, nudności czy niewydolności mięśnia sercowego. Przedawkowanie kobaltu możliwe jest przy suplementacji, dlatego powinna się ona odbywać pod nadzorem lekarza. Narażenie na zatrucie kobaltem metalicznym (pył, dym) występuje w zakładach produkcyjnych farb, lakierów i stopów metali.
Nie istnieje ryzyko dostarczania zbyt dużych ilości kobaltu w pożywieniu, gdyż jego nadmiar jest sukcesywnie wydalany wraz z kałem i moczem.
Bibliografia
Kobalt – niedoceniany pierwiastek, 13.12.2018, online: http://www.medonet.pl/zdrowie,kobalt---opis--funkcje--wystepowanie,artykul,1729502.html [dostęp 11.04.2019]
Majewska M., Witamina B12 – właściwości. Występowanie i dawkowanie witaminy B12, Poradnik Zdrowie, 5.03.2019, online: https://www.poradnikzdrowie.pl/zdrowie/apteczka/witamina-b12-wlasciwosci-wystepowanie-i-dawkowanie-witaminy-b12-aa-buXv-KLWC-tNWv.html#witamina-b12-moze-zapobiec-anemii-i-miazdzycy [dostęp 11.04.2019]
Śliwińska-Hill U., Nieżyńska A., Miejsce chemii nieorganicznej w medycynie. Ten skromny kobalt, online: http://openin.pl/index.php?option=com_content&view=article&id=136:miejsce-chemii-nieorganicznej-w-medycynie-ten-skromny-kobalt&catid=2&Itemid=154 [dostęp 11.04.2019]