Arnika ­– zdrowie z gór

Ekstrakty z arniki działają przeciwzakrzepowo i zmniejszają obrzęki dlatego są składnikiem maści na siniaki, substancje w niej zawarte łatwo wchłaniają się przez naskórek .

Występowanie i zastosowanie

Arnika górska (Arnica montana L.) jest rośliną należącą do rodziny astrowatych (Asteraceae). Występuje w Europie na obszarach górskich i podgórskich. Pierwsze wzmianki o stosowaniu arniki w lecznictwie pochodzą już z XII w. Obecnie stosowana jest przede wszystkim jako środek na siniaki, krwiaki i obrzęki. Jest również cenioną rośliną kosmetyczną.

Lecznicze kwiaty

Arnika górska jest byliną, osiągającą wysokość 20-60 cm. Ma pomarańczowożółte kwiaty zebrane w koszyczki i odwrotnie jajowate, naprzeciwległe liście. W Polsce występuje głównie na terenie Sudetów i Karpat. Objęta jest ścisłą ochroną gatunkową. Surowcem leczniczym są suszone koszyczki lub kwiaty arniki, zbierane na początku kwitnienia. Pozyskuje się je z upraw. Ze względu na trudności w uprawie do celów leczniczych wykorzystuje się także pokrewne gatunki, o zbliżonych właściwościach, np. arnikę łąkową (Arnica chamissonis).

Za aktywność farmakologiczną arniki górskiej odpowiadają głównie laktony seskwiterpenowe typu pseudogwajanolidu (helenalina) oraz flawonoidy. Kwiaty arniki zawierają ponadto: kumaryny, diterpeny, poliacetyleny, kwasy polifenolowe (kwas kawowy i jego pochodne), polisacharydy, karotenoidy, olejek eteryczny, alkaloidy.

Właściwości

Arnika górska ma działanie: przeciwzapalne, przeciwobrzękowe, przeciwbakteryjne, przeciwgrzybicze, przeciwutleniające, immunomodulujące, przeciwreumatyczne, przeciwzakrzepowe, przeciwbólowe, antyseptyczne.

 Na siniaki, krwiaki i obrzęki

Arnika górska stosowana zewnętrznie wspomaga leczenie siniaków, krwiaków, stłuczeń, zwichnięć, obrzęków, oparzeń, czyraków i wyprysków. Znajdująca się w niej helenalina zmniejsza nasilenie stanu zapalnego poprzez hamowanie migracji neutrofili i syntezy prostaglandyn. Ma wpływ na aktywność czynnika transkrypcyjnego NF-kB, który bierze udział w rozwoju stanu zapalnego. Ogranicza tworzenia tromboksanu i agregację płytek – przeciwdziała zakrzepom.

Substancje znajdujące się w ekstrakcie z arniki łatwo wchłaniają się przez naskórek. Wzmacniają ściany naczyń włosowatych, poprawiają mikrokrążenie, zapobiegają przenikaniu osocza do przestrzeni międzykomórkowej i powstawaniu obrzęków, ułatwiają wchłanianie płynu wysiękowego i regenerację uszkodzonych tkanek.

Wyciąg z arniki łagodzi ból wywołany intensywnym wysiłkiem fizycznym i urazami. U osób z chorobą zwyrodnieniową stawów ogranicza sztywność, poprawia ruchomość stawów i zmniejsza ból.

Arnika ma działanie przeciwbakteryjne wobec bakterii Streptococcus sobrinus i Streptococcus mutans – odpowiedzialnych za rozwój próchnicy.

 W kosmetyce

Wyciąg z arniki wzmacnia mieszki włosowe i stymuluje wzrost włosów. Łagodzi zaczerwienienia i przebarwienia skóry. Ma działanie antyseptyczne i przeciwgrzybicze. Arnika stosowana jest w kosmetykach do cery naczynkowej, trądzikowej i dojrzałej, preparatach antycellulitowych oraz szamponach przeciwłupieżowych, do włosów przetłuszczających się i osłabionych.

Środki ostrożności

Arniki nie należy stosować na otwarte, rozległe rany i oparzenia III stopnia. Roślina jest silnie uczulająca, dlatego wrażliwe osoby powinny zachować szczególną ostrożność. Przyjmowanie wewnętrzne wymaga konsultacji lekarskiej ­– może wywołać działania niepożądane: bóle głowy, podrażnienia żołądka, zaburzenia akcji serca, problemy z oddychaniem, podrażnienie gardła, wymioty, biegunki. Arniki nie powinny stosować kobiety ciężarne i karmiące.

Bibliografia

Kriplan P., Guarve K., Baghae US., Arnica montana L. – a plant of healing: review, Journal of Pharmacy and Pharmacology 2017, nr 69, s. 925–945.

Różański H., Arnika – Arnica w ziołolecznictwie, Rozanski.li, 31.08.2009, online: https://rozanski.li/914/arnika-arnica-w-ziololecznictwie/ [online: 17.07.2020].

Amroziak-Krezymon A., Czałbowska A., Substancje aktywne wykorzystywane w kosmetykach do pielęgnacji skóry naczyniowej, Kosmetologia Estetyczna 2018, t. 7, nr 6, s. 639-644.

Nartowska J., Arnika – lek z gór i łąk, Panacea 2013, nr 3 (44), s. 5-7.

Guttman A., Arnika górska likwiduje obrzęki i łagodzi ból. Właściwości i działanie arniki, Poradnikzdrowia.pl, 07.06.2019, online: https://www.poradnikzdrowie.pl/zdrowie/apteczka/arnika-gorska-likwiduje-obrzeki-i-lagodzi-bol-wlasciwosci-i-dzialanie-aa-Vpvq-aY5u-TvGZ.html [dostęp: 17.07.2020].

Lutomski J., Uznane roślinne środki dermatologiczne, Postępy Fitoterapii 2002, nr 3-4, s. 39-44.